Πιθανότατα θα αναγνωρίζετε το κλασικό πορτοκαλί ψαλίδι του σχεδιαστή Όλοφ Μπάκστρομ. Η εταιρεία που τα κάνει, η Fiskars, ισχυρίζεται ότι έχει πουλήσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο παγκοσμίως, οπότε είναι πολύ πιθανό να έχετε κι εσείς ένα τέτοιο στο σπίτι σας.
Αλλά αυτό που μπορεί να μην γνωρίζετε είναι πως στην πατρίδα του Μπάκστρομ, την Φινλανδία, τα ψαλίδια είναι τόσο διάσημα που γιόρτασαν τα 50α γενέθλιά τους σε μια ειδική έκθεση στο Μουσείο Σχεδίου του Ελσίνκι.
Αυτά τα απλά οικιακά εργαλεία έχουν γίνει πηγή εθνικής υπερηφάνειας σε μια χώρα που παίρνει πολύ σοβαρά το σχέδιο, σύμφωνα με τον Πέκα Κορβενμάα, καθηγητή σχεδιασμού και πολιτισμού στο πανεπιστήμιο Aalto της Φινλανδίας.
«Είναι το πιο ευρέως διαδεδομένο φινλανδικό προϊόν σχεδιασμού» δήλωσε ο Κορβένμαα. «Στη Φινλανδία όταν λέμε ψαλίδι εννοούμε τα Fiskars. Δεν υπάρχουν άλλα ψαλίδια, γι’ αυτό και θεωρείται δεδομένο».
Μοναδικό σχέδιο
Οι χρήστες που το χρησιμοποιούν καθημερινά μπορεί να μη δίνουν και ιδιαίτερη σημασία στο σχέδιο του ψαλιδιού, αλλά ο Κορβενμάα το θεωρεί πρωτοποριακό: «Η επιτυχία του προέρχεται από τον εργονομικό σχεδιασμό – το σχήμα και τη λαβή. Παίρνεις το ψαλίδι στα χέρια σου και ταιριάζει απόλυτα» δήλωσε.
Ωστόσο, το μοναδικό σε αυτό το ψαλίδι δεν ήταν το σχήμα, αλλά τα υλικά. Τα περισσότερα από τα ψαλίδια που κυκλοφόρησαν το 1967 – όταν το σχεδίασε ο Μπάκστρομ – ήταν τα βαριά σιδερένια ψαλίδια που χρησιμοποιούσαν οι ράφτες.
Το ψαλίδι «Tailors» ήταν πανάκριβο, οπότε η Fiskars πήρε το σχήμα και το έριξε σε ένα φτηνό πλαστικό υλικό» δήλωσε ο Κορβένμαα. «Αντί να σφυρηλατηθεί από σίδερο, οι λάμες φτιάχτηκαν από συμπιεσμένο χάλυβα που συγκρατήθηκε σε μέση από ένα μέταλλο. Η όλη διαδικασία παραγωγής έγινε πολύ απλή και φθηνή».
Παρόλο που η Fiskars αποκαλεί το σχέδιο ένα «καταπληκτικό άλμα στην κοπή αντικειμένων», η επιτυχία του οφειλόταν επίσης στην προσιτή τιμή.
«Τα ψαλίδια έγιναν πολύ πιο προσιτά» εξηγεί η Μαρίκα Ορκάμο, η αντιπρόεδρος της Fiskars για το μάρκετινγκ.
«Δεν τα είχαν όλα τα νοικοκυριά, ακόμα και στη δεκαετία του 1960, αλλά τελικά έγιναν μέρος της μαζικής αγοράς».
Ένα ατύχημα με ευτυχές τέλος
Η Fiskars φλέρταρε με διάφορα χρώματα όλα αυτά τα χρόνια. Οι κόκκινες λαβές, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται για τη διαφοροποίηση των ψαλιδιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από αριστερόχειρες.
Όμως το εμπορικό σήμα της εταιρείας εξακολουθεί να συνδέεται με το διακριτικό πορτοκαλί του προϊόντος με τις καλύτερες πωλήσεις – το «Fiskars orange» έγινε σήμα κατατεθέν στη Φινλανδία το 2003.
Η επιλογή αυτής της ιδιαίτερης απόχρωσης, ωστόσο, προέκυψε τυχαία, σύμφωνα με την Ορκάμο.
«Όταν παράχθηκαν τα πρώτα δείγματα, υποτίθεται πως θα υπήρχαν τρεις επιλογές – μαύρο, πράσινο και κόκκινο» είπε. «Όμως ο άνδρας που ανέμιξε το πλαστικό μόλις είχε φτιάξει έναν πορτοκαλί αποχυμωτή και είχε μείνει λίγο χρώμα στη μηχανή. Ήθελε να χρησιμοποιήσει πρώτα το πορτοκαλί για να μην πάει χαμένο το πλαστικό. Όταν οι υπάλληλοι της Fiskars είχαν τις τέσσερις πρώτες επιλογές, ψήφισαν και το πορτοκαλί υπερίσχυσε με 9 ψήφους έναντι 7».
Κι ενώ το τελικό χρώμα έμεινε, έγιναν αλλαγές στο σχέδιο που προτάθηκε αρχικά από τον Μπάκστρομ, που πέθανε το 1998, σε ηλικία 75 ετών. Η γωνία κοπής έχει αλλάξει για να βελτιωθεί η απόδοση και ένα πιο ανθεκτικό πλαστικό χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του ‘80.