Ο Γιάνης Βαρουφάκης ξαναχτυπά. Αυτή τη φορά με άρθρο του στους Financial Times, στο οποίο κάνει λόγο για «κάτι σάπιο που υπάρχει στην Ευρωζώνη και στους αποτρόπαιους περιορισμούς της εθνικής κυριαρχίας». Φυσικά, αναφέρεται εκτενώς στο περιβόητο Plan B.
Γράφει συγκεκριμένα:
«Ένα παράδοξο κρύβεται στα θεμέλια της Ευρωζώνης. Οι κυβερνήσεις εντός της νομισματικής ένωσης δεν έχουν μια κεντρική τράπεζα να τις υποστηρίζει, ενώ η κεντρική τράπεζα δεν διαθέτει μια κυβέρνηση να την υποστηρίξει.
Αυτό το παράδοξο δεν μπορεί να εξαλειφθεί χωρίς θεμελιώδεις θεσμικές αλλαγές. Αλλά υπάρχουν βήματα που τα κράτη-μέλη μπορούν να κάνουν για να βελτιώσουν ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις του. Εμείς, κατά τη θητεία μου στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών, μελετήσαμε ένα πλάνο που επικεντρώθηκε στη χρόνια έλλειψη ρευστότητας του οικονομικά συμπιεσμένου δημόσιου τομέα και στις επιπτώσεις που είχε στον πολύπαθο ιδιωτικό τομέα.
Δεδομένης της απουσίας μιας κεντρικής τράπεζας να στηρίξει τις προσπάθειες του κράτους, οι καθυστερήσεις της ελληνικής κυβέρνησης προς τον ιδιωτικό τομέα (άτομα και εταιρείες) ήταν μονίμως αποπληθωριστικές από το 2008. Πράγματι, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές -λόγω των σημαντικών καθυστερήσεων στις αποδόσεις των φόρων εισοδήματος, ΦΠΑ, και πληρωμών προς τους προμηθευτές- ξεπερνούσαν, σταθερά, το 3% του ΑΕΠ για πέντε χρόνια.
Εν τω μεταξύ, ένα φαινόμενο ανάδρασης αυξάνει τις καθυστερούμενες φορολογικές οφειλές, οι οποίες, με τη σειρά τους, ενισχύουν τον κύκλο της γενικευμένης έλλειψης ρευστότητας. Η απλή ιδέα μας ήταν να καταστεί δυνατή η πολυμερής ακύρωση των καθυστερούμενων οφειλών μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα διαδικτυακή πλατφόρμα πληρωμών από τη φορολογική υπηρεσία.
Μπορούσε να δημιουργηθεί ένας λογαριασμός αποθεματικού, ανά αριθμό φορολογικού μητρώου, στο διαδικτυακό interface της εφορίας και να πιστωθεί με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους προς το εν λόγω άτομο ή εταιρεία. Οι κάτοχοι αριθμού φορολογικού μητρώου θα ήταν σε θέση να μεταφέρουν πιστώσεις από τον λογαριασμό των αποθεματικών τους είτε προς το κράτος (αντί των πληρωμών φόρου) ή σε οποιονδήποτε άλλο λογαριασμό.
Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι το κράτος οφείλει 1 εκατομμύριο ευρώ σε μια εταιρεία Α, που με τη σειρά της οφείλει 30.000 σε έναν εργαζόμενο, συν άλλα 500.000 ευρώ σε μια εταιρεία Β την οποία έχει εφοδιάσει με αγαθά και υπηρεσίες.
Ο εργαζόμενος και η εταιρεία Β οφείλουν, επίσης, 10.000 ευρώ και 200.000 ευρώ, αντίστοιχα, σε φόρους προς το κράτος. Στην περίπτωση αυτή, το προτεινόμενο σύστημα θα επέτρεπε την άμεση ακύρωση τουλάχιστον 210.000 ευρώ που ήταν φόροι καθυστερούμενοι. Ξαφνικά, μια οικονομία όπως η Ελλάδα θα αποκτούσε σημαντικό βαθμό ελευθερίας, στο πλαίσιο της υφιστάμενης ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης.
Σε μια δεύτερη φάση ανάπτυξης, που δεν είχαμε τον χρόνο να εξετάσουμε σωστά, οι εφαρμογές στα smartphones και στις κάρτες των πολιτών θα μπορούσαν να προσθέσουν έναν βαθμό ευελιξίας και τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, καθώς και μια ευρεία υιοθέτηση του συστήματος.
Το προβλεπόμενο σύστημα πληρωμών θα μπορούσε να αναπτυχθεί έτσι ώστε να αντικαταστήσει την πλήρη απουσία από τις αγορές δημοσίου χρέους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πιστωτικής κρίσης, όπως αυτή έχει που έχει πλήξει την Ελλάδα από το 2010.
Οι παράγοντες του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσαν να επιλέξουν να αγοράσουν πιστώσεις από το διαδικτυακό interface της φορολογικής υπηρεσίας τους, χρησιμοποιώντας τους κανονικούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους και να τις προσθέσουν στο λογαριασμό των αποθεματικών τους. Αυτές οι πιστώσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, μετά από ένα χρόνο για να σβήσουν τους μελλοντικούς φόρους με μια έκπτωση της τάξης του 10%.
Εφόσον οι συνολικές πιστώσεις φόρου καλύπτονταν και το μέγεθός τους ήταν απολύτως διαφανές, το αποτέλεσμα θα ήταν μια οικονομικά υπεύθυνη αύξηση της ρευστότητας στην κυβέρνηση και μια γρηγορότερη επιστροφή στις αγορές, όπου η Ελλάδα δεν έχει πρόσβαση.
Όταν παρέδωσα στις 6 Ιουλίου τα ηνία του ΥΠΟΙΚ στον φίλο μου Ευκλείδη Τσακαλώτο, παρουσίασα έναν πλήρη λογαριασμό των έργων, των προτεραιοτήτων και των επιτευγμάτων του υπουργείου κατά τη διάρκεια των πέντε μηνών που βρέθηκα στο γραφείο. Το νέο σύστημα πληρωμών που περιγράφω εδώ ήταν μέρος αυτής της παρουσίασης, αλλά κανένας εκπρόσωπος του Τύπου δεν το κατάλαβε.
Άλλα όταν διέρρευσε μια μεταγενέστερη τηλεφωνική συζήτηση με έναν μεγάλο αριθμό διεθνών επενδυτών που διοργανώθηκε από τον φίλο μου Νόρμαν Λαμόντ και τον Ντέιβιντ Μαρτς, του επίσημου ιδρύματος OMFIF, παρά τον όρο του Chatham House που είχε συμφωνήσει μεταξύ των ακροατών, χορήγησα την άδεια να ακουστούν οι ταινίες ως μια δέσμευση στην απεριόριστη και πλήρη διαφάνεια.
Αν και καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό του Τύπου που απορρέει από τα στοιχεία της εν λόγω συζήτησης, όπως το να χρειαστεί να εξετάσω ανορθόδοξα μέσα πρόσβασης σε συστήματα του δικού μου υπουργείου, υπάρχει μόνο ένα θέμα που έχει σημασία από άποψη δημοσίου συμφέροντος. Υπάρχει ένας φρικτός περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας που επιβάλλει η Τρόικα των δανειστών στους Έλληνες υπουργούς, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες των υπουργείων τους, κάτι που είναι καθοριστικό για την εφαρμογή καινοτόμων πολιτικών. Όταν η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, λόγω του μη βιώσιμου δημόσιου χρέους, και οι αποδόσεις των πολιτικών έρχονται σε αναντιστοιχία με τα έθνη, τότε ξέρουμε ότι κάτι σάπιο υπάρχειο στο βασίλειο του ευρώ».