Συναντήσεις, δηλώσεις, ανακοινώσεις και άφθονο ξενύχτι. Τους τελευταίους μήνες, το ελληνικό θέμα κυριαρχεί στις Βρυξέλλες.
Οι ανταποκριτές των μεγάλων ΜΜΕ εκεί, παρακολουθούν από κοντά όχι μόνο αυτά που γίνονται στο προσκήνιο. Αλλά κυρίως το παρασκήνιο που σε τέτοιες περιπτώσεις, έχει μεγαλύτερη σημασία. Για όλα αυτά τα ξενύχτια με ελληνικό «χρώμα», έγραψε ένα blog ο επικεφαλής του γραφείου του Γαλλικού Πρακτορείου ειδήσεων στις Βρυξέλλες, ο Ντάνι Κεμπ.
«Υπάρχουν στιγμές στη δημοσιογραφία που είναι τόσο πολυάσχολος, ή κουρασμένος, που μετά βίας παρατηρείς αυτό το μικρό κομμάτι ιστορίας που περνά μπροστά από τα μάτια σου.
Μετά από δέκα πυρετώδεις ημέρες για την ελληνική κρίση στις Βρυξέλλες, που περιελάμβαναν δύο Συνόδους, πέντε συσκέψεις Eurogroup και δύο ημέρες με συζητήσεις αργά το βράδυ ανάμεσα στον Ελληνα πρωθυπουργό και τους δανειστές, η κούραση μας κατέβαλλε.
Σκυθρωπός και με γκρι κοστούμι, το οποίο στις Βρυξέλλες ξέρουν ότι φορά όταν μεταφέρει άσχημα νέα, ο Γερούν Ντάισελμπλουμ είχε να κάνει μία ανακοίνωση. Μία ημέρα νωρίτερα, η Ελλάδα είχε προκαλέσει χάος με την αιφνιδιαστική προκήρυξη δημοψηφίσματος. Ως απάντηση, είπε ο Ντάισελμπλουμ στους δημοσιογράφους, το Eurogroup απέρριψε το αίτημα της Αθήνας για επέκταση του προγράμματος διάσωσης, κάτι που σήμαινε ότι η Ελλάδα δεν θα πλήρωνε τη δόση του ΔΝΤ λίγες ημέρες αργότερα.
Το AFP είχε μεταδώσει την είδηση, λίγα λεπτά νωρίτερα, έχοντας εξασφαλίσει πληροφόρηση από δύο πηγές, αλλά έπρεπε και πάλι να βγάλουμε έκτακτη είδηση.
Εξαντλημένοι μετά από 1,5 εβδομάδα ξενυχτιού στα έρημα της έδρας της ΕΕ, όλοι οι ανταποκριτές στις Βρυξέλλες έτρεχαν τώρα χάρη στην αδρεναλίνη, τον καφέ και το junk food, μεταδίδοντας τα νέα.
Οταν ένας αξιωματούχος ήρθε και μοίρασε μία ανακοίνωση από το Eurogroup, ακολούθησε μία από τις πιο άγριες δημοσιογραφικές σκηνές που έχω δει ποτέ, καθώς όλοι- ανάμεσά τους κι εγώ- πάλευαν να πάρουν ένα αντίγραφο.
Δεν είχε κάτι που δεν είχαμε ήδη ακούσει από τον Ντάισελμπλουμ. Με εξαίρεση, μία μικροσκοπική επισήμανση στο τέλος, η πρώτη του είδους από τότε που υιοθετήθηκε το κοινό νόμισμα. «Με τη σύμφωνη γνώμη όλων των μελών του Eurogroup, εκτός του Ελληνα εκπρόσωπο». Μέσα στο ξέφρενο γράψιμο και την αϋπνία, ήρθε μία ξαφνική στιγμή διαύγειας. Τελικά, αλήθεια το έκαναν.
Μετά από πέντε χρόνια ελληνικής κρίσης, πέντε χρόνια διαπραγματεύσεων, πέντε χρόνια αναβολών, τελικά έριξαν την Αθήνα στα λιοντάρια. Το ευρώ, η ΕΕ, το πλάνο για μία ενωμένη Ευρώπη ποτέ δεν θα ήταν ίδια πλέον. Ουσιαστικά είχαν στείλει την Ελλάδα σε μία υποσημείωση της ιστορίας του ευρώ.
Αυτό που το έκανε ακόμη περισσότερο ένα ορόσημο ήταν ότι οι στιγμές σαφήνειας υπήρξαν τόσο λίγες και μακριά η μία από την άλλη, στις βασανιστικές διαπραγματεύσεις από τη στιγμή που ο Αλέξης Τσίπρας ανέβηκε στην εξουσία τον Ιανουάριο.
Κατά τα 11 χρόνια που είμαι ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου έχω αντιμετωπίσει αρκετούς σκοτεινούς χαρακτήρες, τη μυστική υπηρεσία του Πακιστάν, τους Ταλιμπάν, τη χούντα στη Μιανμάρ, τους επαναστάτες της Λιβύης για να κατονομάσω μερικούς. Ομως, όταν μιλά κανείς για διαστρέβλωση της πραγματικότητας, τίποτα δεν συγκρίνεται με τις συζητήσεις για την Ελλάδα.
Με την Ελλάδα να έχει γίνει η πρώτη ανεπτυγμένη οικονομία που αθετεί πληρωμή στο ΔΝΤ, τα πάντα στο θέμα για την Ελλάδα μοιάζουν μακράν διαφορετικά με τον τρόπο που οι δημοσιογράφοι έχουν συνηθίσει να δουλεύουν στα σχετικά καλά οργανωμένα πολιτικά και οικονομικά συστήματα του δυτικού κόσμου. Ποτέ κάτι δεν είναι όπως φαίνεται και τίποτα ποτέ δεν είναι απλό.
Οι δημοσιογράφοι έχουν συνηθίσει σε εκπροσώπους που προσπαθούν να τους καθοδηγήσουν, αλλά με το ελληνικό ζήτημα αυτό έχει γίνει μορφή τέχνης. Σε μία τυπικά περίπλοκη ημέρα, με τον Αλέξη Τσίπρα να συναντά τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αξιωματούχοι αρνήθηκαν να μας πουν ποιος άλλος θα ήταν στο «δείπνο εργασίας» τους. Σύντομα έγινε ξεκάθαρο ότι κανείς δεν ήθελε να πει αν θα βρισκόταν μαζί τους ο Ντάισελμπλουμ. Ηταν ένα ευαίσθητο θέμα για τους Ελληνες, που δεν ήθελαν να φανεί ότι του υπαγόρευαν τη σκληρή γραμμή του επικεφαλής του Eurogroup.
Εως τις 9 μ.μ., ακόμη δεν ξέραμε, οπότε πήγαμε για βραδινό. Επιστρέφοντας στα γραφεία, ένας συνάδελφος στο AFP είχε ένα ξαφνικό προαίσθημα ότι κάποιες σημαντικές πηγές θα μπορούσε να είναι σε ένα από τα εστιατόρια κοντά στην Κομισιόν. Κοιτάξαμε από τα παράθυρα σε μερικά και ξαφνικά εκεί ήταν κάποιες από τις πηγές μας. Ο ατρόμητος συνάδελφος μπήκε κατευθείαν και εμείς τον ακολουθήσαμε. Μετά από μερικά πειράγματα και την κοινή συμπόνια για άλλο ένα ξενύχτι, τελικά μας είπαν αυτό που θέλαμε να μάθουμε: Ο Ντάισελμπλουμ θα ήταν στο κοινό δείπνο. Τους αφήσαμε και φύγαμε για να γράψουμε.
Οι Βρυξέλλες μπορεί να μην έχουν την πιο λαμπερή εικόνα- και είναι δύσκολο να νιώθεις λαμπερός στις 3 τα ξημερώματα περιμένοντας ένα tweet από τον Σλοβάκο υπουργό Οικονομικών. Σίγουρα, η ιδέα των Συνόδων που διεξάγονται μέσα στη νύχτα στην πιο γραφειοκρατική πόλη ίσως να μην ήταν η ιδέα μου για διασκέδαση πριν από μερικά χρόνια.
Ομως, είναι εντυπωσιακό να βλέπεις από κοντά αυτές τις εβδομάδες των διπλών διαπραγματεύσεων, τις προσωπικότητες και τις συγκρούσεις.
Είδαμε τη συνήθως «παγωμένη» διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, να χάνει την ψυχραιμία της σε μία συνέντευξη Τύπου πρόσφατα και να διαμαρτύρεται ότι χρειάζονται «ενήλικες στο δωμάτιο» για να επιτευχθεί συμφωνία με τους Ελληνες, αφήνοντας με ανοιχτό το στόμα τους δημοσιογράφους. Είδαμε να καταρρέει η σχέση ανάμεσα στον Γιούνκερ και τον Τσίπρα, που ξεκίνησε με αγκαλιές όποτε συναντιούνταν, αλλά από τότε μετατράπηκε σε πικρία, με τον Γιούνκερ να κάνει ένα μεγάλο μονόλογο μετά από την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, στον οποίο παραπονέθηκε ότι ένιωθε ότι προδόθηκε από τους Ελληνες.
Ολα αυτά, μοιάζουν με την πιο διαταραγμένη πολιτική που έχω δει στα πιο φαινομενικά χαοτικά μέρη του κόσμου. Οι συνδιαλλαγές με ανώνυμες πηγές σε μυστικές υπηρεσίες, όταν ήμουν στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, από το 2004 έως το 2008, ήταν για την τρομοκρατία και τον πόλεμο. Αλλά η μέθοδος στις Βρυξέλλες είναι η ίδια. Με προσφορά πληροφοριών ή βοήθειας από αξιωματούχους που δεν μπορούμε να κατονομάσουμε, μερικές φορές με μία ατζέντα που επιδιώκουν.
Μια φορά στο Πακιστάν, πήραμε συνέντευξη από τον αρχηγό αστυνομίας του Πεσαβάρ το πρωί, για την άνοδο της τοπικής ομάδας ανταρτών. Το ίδιο βράδυ, ο εκπρόσωπος του αρχηγού της αστυνομίας μας πήρε τηλέφωνο και πρότεινε συνάντηση με τον επικεφαλής της ίδιας ακριβώς ομάδας ανταρτών, για τον οποίο νωρίτερα έλεγαν ότι δεν ήξεραν πού βρίσκεται. Δεν πίστευα στα αφτιά μου. Το σκεφτήκαμε πολύ, αλλά στο τέλος αρνηθήκαμε, καθώς θα έπρεπε να ταξιδέψουμε στις επικίνδυνες περιοχές του Πακιστάν, χωρίς άλλη εγγύηση για την ασφάλειά μας πέρα από τις διαβεβαιώσεις του αστυνομικού. Δεν χρειάζεται να πω ότι αυτή η προσφορά απλά ενίσχυσε την υποψία μας ότι το Πακιστάν κρυφά υποστήριζε τους Ταλιμπάν και κάποιους αντάρτες, που πολεμούσαν τα στρατεύματα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.
Βλέπεις παρόμοια, ίσως λιγότερο δραματικά, διπλά παιχνίδια στις Βρυξέλλες. Την εβδομάδα πριν τελικά καταρρεύσουν οι ελληνικές διαπραγματεύσεις, συζητιούνταν πολύ ότι θα υπήρχε συμφωνία, με τον επικεφαλής του γραφείου του Γιούνκερ να γράφει στο Twitter ότι η προσφορά από την Αθήνα ήταν μία καλή βάση για αυτό. Στη συνέχεια, ανώνυμες ευρωπαϊκές πηγές μας είπαν το ίδιο, αυξάνοντας τις πιθανότητες για την πολυαναμενόμενη συμφωνία.
Το μόνο πρόβλημα ήταν- όπως έγινε ξεκάθαρο στην πορεία της εβδομάδας- ότι δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Η Γερμανία και άλλες δυνάμεις της ευρωζώνης είπαν ότι δεν είχαν πειστεί. Και μετά, ενώ ο Γιούνκερ και ο Τσίπρας συναντιούνταν αργά τη νύχτα, προέκυψε ότι το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής προσφοράς εξανεμίστηκε όταν μπήκαν σε λεπτομέρειες. Οι συζητήσεις τελείωσαν χωρίς συμφωνία και με ισχυρές αντεγκλήσεις και από τις δύο πλευρές. Αμφότεροι, όπως προέκυψε, είχαν υπολογίσει στο παρασκήνιο ότι θα φαινόταν καλό για εκείνους να δείχνουν πρόθυμοι για συμφωνία, για αυτό και τα γυρίσματα των πηγών.
Ο απόηχος και των δύο καταστάσεων είναι βαθύτερος, σε μία θεμελιώδη αβεβαιότητα για το μέλλον μίας χώρας, ή ενός διεθνούς οργανισμού. Στο Πακιστάν, περάσαμε μία εβδομάδα σε απομόνωση καθώς τεθωρακισμένα οχήματα είχαν περικυκλώσει το Κόκκινο Τζαμί. Καθώς ακούγαμε τις μάχες να μαίνονται μέσα στη νύχτα, η σταθερότητα της χώρας ήταν σε κίνδυνο. Υπάρχει ακριβώς το ίδιο συναίσθημα και τώρα, αν και όχι πλέον σε επικίνδυνες συνθήκες, καθώς περιμένουμε σε αίθουσες συνεδριάσεων στις Βρυξέλλες, για να μάθουμε αν η Ελλάδα θα αποφύγει την οικονομική κατάρρευση και θα μείνει στο ευρώ.
Για την Ελλάδα, φαίνεται σχεδόν αδύνατο αυτή τη στιγμή να διαβάσεις την επόμενη σελίδα της ιστορίας. Το μόνο πράγμα για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι θα υπάρχουν πολύ περισσότερες ευρωπαϊκές Σύνοδοι στις Βρυξέλλες».