Τους τελευταίους τέσσερις μήνες, ο Riss κυκλοφορεί παντού με αστυνομικούς που φέρουν βαρύ οπλισμό να τον συνοδεύουν. «Είμαι ΟΚ», λέει ο σκιτσογράφος, όταν τον ρωτούν για την κατάστασή του.
Ο 48χρονος, γνωστός για τις καρικατούρες του Νικολά Σαρκοζί ανέλαβε το ρόλο του επικεφαλής στο Charlie Hebdo μετά από την επίθεση της 7ης Ιανουαρίου που άφησε πίσω 12 νεκρούς και προκάλεσε ένα τριήμερο τρόμου στο Παρίσι.
Τέσσερις μήνες αργότερα, το σατιρικό περιοδικό είναι στο επίκεντρο μίας άλλης συναισθηματικής θύελλας, εν μέσω διαφωνιών ανάμεσα στους εργαζόμενους και τη διοίκηση για τη διάθεση των δωρεών από όλο τον κόσμο και τα κέρδη των 12 εκατομμυρίων ευρώ μίας έκδοσης που πρόσφατα βρέθηκε στο χείλος της χρεοκοπίας.
Εχοντας αποκτήσει πλέον ηρωική υπόσταση, ως ένας εθνικός θησαυρός της Γαλλίας, το βάρος στο Charlie Hebdo για τον επαναπροσδιορισμό του αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολο, μετά από τη δολοφονία 8 εργαζομένων εκεί, ανάμεσά τους κάποιοι εκ των κορυφαίων σκιτσογράφων της Γαλλίας, των Charb, Cabu, Wolinski, Honore και Tignous.
Ο επίσης διάσημος σκιτσογράφος Luz, που γλίτωσε γιατί άργησε να πάει σε εκείνη τη μοιραία σύσκεψη, ανακοίνωσε ότι θα αποχωρήσει το Σεπτέμβριο, δηλώνοντας ότι κάθε τεύχος που βγαίνει χωρίς τους νεκρούς φίλους και συναδέλφους του είναι «βασανιστήριο».
Στο μεταξύ, το προσωπικό εργάζεται σε ένα υψηλά προστατευόμενο προσωρινό γραφείο, στις εγκαταστάσεις της Libération, μεταξύ συνεδριών με ψυχολόγους, παρηγορητικές συναντήσεις με συγγενείς των νεκρών και επισκέψεις στους τρεις επιζώντες που είναι ακόμη στο νοσοκομείο εξαιτίας των τρομακτικών τραυμάτων τους.
Σε μία ομάδα περίπου 20 ατόμων, το παραμικρό που κάνουν βρίσκεται πλέον στη δημοσιότητα, αφού είναι διαρκώς υπό το βλέμμα των ΜΜΕ. Ανάμεσά τους και οι απαιτήσεις εργαζομένων να μετατρέψουν την εφημερίδα σε συνεργατική και την κριτική για τον τρόπο που η διοίκηση αντιμετωπίζει εκείνοι που υποφέρουν από τις επιπτώσεις των απειλών θανάτου και της θλίψης.
«Η ατμόσφαιρα είναι φρικτή», λέει ένας δημοσιογράφος στον Guardian. Αλλά όλοι παραδέχονται ότι κάθε Τετάρτη πρωί, ημέρα της επίθεσης, κάθονται στο τραπέζι της συντακτικής σύσκεψης, αφήνουν στην άκρη τα αρνητικά συναισθήματα και καταλήγουν σε ένα καλό φύλλο.
«Το σημαντικότερο είναι πως υπάρχει η πραγματική επιθυμία να συνεχίσει να βγαίνει αυτή η έκδοση, ότι πρέπει να συνεχίσει και ότι αυτό θα γίνει», λέει ο Riss, κατά κόσμον Λορέν Σουρισό. «Ναι, είμαστε όλοι σε μία πολύ περίεργη κατάσταση, αλλά δεν πρέπει να το σκέφτεσαι πολύ. Το γεγονός ότι όλος ο κόσμος παρακολουθεί μας ωθεί να συνεχίσουμε, μας βοηθά να μην φοβόμαστε».
Αυτή την εβδομάδα, η αστυνομία ανέκρινε δύο ύποπτους που φωτογράφιζαν το κτίριο στο οποίο μένει. Την ημέρα της επίθεσης, εκείνος έσκυψε την ώρα που οι άλλοι έμειναν όρθιοι, με μία σφαίρα να τον τραυματίζει στον ώμο. Είδε τους φίλους του να δολοφονούνται. Στο νοσοκομείο, σκεφτόταν ότι οι εκτελεστές θα τον έβρισκαν και θα τον αποτελείωναν. «Ο καθένας το χειρίζεται διαφορετικά».
Στο επίκεντρο των εντάσεων αυτών των ημερών στο Charlie Hebdo είναι τα χρήματα που πολλοί από τους εργαζομένους εκεί περιγράφουν ως «δηλητηριασμένα εκατομμύρια». Μετά από την επίθεση, η εφημερίδα έλαβε 4,3 εκατομμύρια από 36.000 δωρητές, σε 84 χώρες. Το γαλλικό κράτος τους έδωσε 1 εκατομμύριο ευρώ, η Google 250.000, ο όμιλος Guardian 100.000 λίρες.
Παράλληλα, οι αυξημένες πωλήσεις έχουν ενισχύσει τα έσοδα της εφημερίδας που δεν έχει διαφημίσεις. Πριν από την επίθεση, το Charlie Hebdo τύπωνε 24.000-50.000 αντίτυπα την εβδομάδα. Ομως το τεύχος των επιζώντων, όπως ονομάστηκε εκείνο που κυκλοφόρησε μετά από την επίθεση, πούλησε 8 εκατομμύρια αντίτυπα και οι εβδομαδιαίες πωλήσεις αναμένεται να σταθεροποιηθούν τουλάχιστον στις 100.000. τώρα, έχει 200.000 προπληρωμένες συνδρομές, σε σύγκριση με τις 8.000 που διέθετε πριν από τον Ιανουάριο και τα κέρδη από τις πωλήσεις από τον Ιανουάριο είναι περίπου 12 εκατομμύρια ευρώ.
Ομως, μία ομάδα των εργαζομένων- ανάμεσά τους ο Luz- πρόσφατα δημοσίευσε ένα άρθρο στη Le Monde ζητώντας απόλυτη διαφάνεια για το πώς διαχειρίζονται αυτά τα χρήματα. Η διοίκηση δεσμεύθηκε ότι οι δωρεές θα διανεμηθούν, μέσω μίας ανεξάρτητης ομάδας, στις οικογένειες όλων των θυμάτων της επίθεσης, όχι μόνο στα γραφεία του Charlie Hebdo, αλλά και στο εβραϊκό παντοπωλείο, η οποία ακολούθησε. Οσο για τα κέρδη, θα διατεθούν στην ίδια την εφημερίδα. Αλλά απορρίφθηκε το αίτημα να μετατραπεί σε συνεργατικό το φύλλο.
Προς το παρών, το 40% του Charlie Hebdo ανήκει στον Riss, με βάση μία συμφωνία που είχε γίνει όταν οι μετοχές του ήταν σχεδόν δίχως αξία. Το 40% ανήκει στις γονείς του προηγούμενου εκδότη, του Charb, οι οποίοι κληρονόμησαν το μερίδιό του και το 20% ανήκει στον αρχισυντάκτη Ερίκ Πορτότ.
Υπάρχουν ακόμη πικρές μνήμες από το 2006, όταν το τεύχος με τα σκίτσα του Μωάμεθ πούλησε 500.000 αντίτυπα και οι προηγούμενοι μέτοχοι αθόρυβα πήραν εξαψήφια μερίδια, εξαγριώνοντας το υπόλοιπο προσωπικό.
Την ίδια ώρα, η εφημερίδα πασχίζει να βρει μία νέα γενιά σκιτσογράφων για να αναπληρωθεί το τεράστιο κενό που άφησαν εκείνοι που δολοφονήθηκαν. Ομως, οι νεαροί καλλιτέχνες προτιμούν τον ασφαλέστερο και πιο προσοδοφόρο κόσμο των κόμικ και των εικονογραφήσεων βιβλίων.
Την προηγούμενη εβδομάδα υπήρξαν αντιδράσεις για την αντιμετώπιση που είχε από τη διοίκηση η Ζινέμπ Ελ Ραζουί, η Γαλλομαροκινή που ζει υπό το φόβο των απειλών για τη ζωή της. Την κάλεσαν σε ακρόαση για την υποτιθέμενη αδυναμία της να ολοκληρώσει τα άρθρα της εγκαίρως και να παραστεί στις συσκέψεις. Εκείνη πιστεύει ότι την τιμωρούν γιατί υπέγραψε το άρθρο της Le Monde που ζητούσε αλλαγές στο Charlie Hebdo και επειδή έχει «μεγάλο στόμα». Τις ημέρες που ακολούθησαν, η διοίκηση έκανε πίσω. «Οπως και πολλοί συνάδελφοί μου, σοκάρομαι και λυπάμαι για την άσχημη εξέλιξη στην εφημερίδα. Φαίνεται ότι υπάρχει ένας αυταρχισμός, τα πράγματα είναι απρόσωπα και αδιαφανή», είπε η ίδια.
Δεν είμαστε ήρωες, λέει ο Luz και ποτέ δεν θέλαμε να γίνουμε. Οι συνθήκες στη Liberation είναι καλές. Αλλά όλοι οι εργαζόμενοι στο Charlie Hebdo τρέμουν τη στιγμή που θα φύγουν για τα δικά τους νέα γραφεία. «Οταν μείνουμε μόνοι μας, αυτό φοβάμαι. Και για αυτό όλες μας οι διαφορές πρέπει να λυθούν τώρα», αναφέρει χαρακτηριστικά ένα από τα μέλη της συντακτικής ομάδας.