Τι πιθανότητες υπάρχουν, αληθινά, να συμβεί ένας συμβιβασμός ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές της και ποιες εναλλακτικές θα μπορούσαν να προβάλλουν ως πιθανές, σε περίπτωση που τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο; Ο γνωστός Γάλλος οικονομολόγος, Ζακ Σαπίρ δεν είναι καθόλου αισιόδοξος.
Με εκτενές άρθρο του στο RussEurope, ο διευθυντής της Ανώτατης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών EHESS του Παρισιού, υπό τον τίτλο «Η ύβρις της Ελλάδας και της Ευρώπης» σημειώνει όλες τις παθογένειες που έχουν προκύψει στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές και διαλύει τους βασικούς μύθους ενός συμβιβασμού, αλλά και ενός παράλληλου νομίσματος.
Αρχικά, ασκεί έντονη κριτική στους Ευρωπαίους ηγέτες και την καταστρατήγηση της δημοκρατίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Το Eurogroup που είναι το κύριο πολιτικό όργανο, σφίγγει κι άλλο την Ελλάδα και προσπαθεί να της επιβάλλει πολιτικές που έχουν απορριφθεί από τους Έλληνες ψηφοφόρους στις πρόσφατες εκλογές. Αυτό από μόνο του λέει πολλά για την έννοια της δημοκρατίας ανάμεσα στους Ευρωπαίους ηγέτες όπως ο Γιούνκερ (που είναι υπότροπος), τον Μοσκοβισί και τον Σόιμπλε που δημιουργούν μια τέλεια αρμονία με τις δηλώσεις του. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να μετρήσει πόσο η λέξη ''δημοκρατία'' είναι απλώς ένα σύνθημα κενό περιεχομένου για τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Τα χρέη της Ελλάδας
Ο Σαπίρ υπενθυμίζει το βαρύ φορτίο των πληρωμών που έχει μέχρι το καλοκαίρι η Ελλάδα προς το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τα ευρωπαϊκά ταμεία βοήθειας. Αναφέρει, δε, πως μέχρι τώρα το ΔΝΤ έχει επιδείξει μια πιο διαλλακτική στάση σε σχέση με την ΕΚΤ και το Eurogroup. Έτσι, θα μπορούσε να δώσει στην Ελλάδα μια μικρή παράταση για την καταβολή της επόμενης δόσης, αλλά και πάλι, θα ήταν προσωρινή. Το σίγουρο είναι ότι η Ελλάδα καλείται να πληρώσει μέχρι το καλοκαίρι περί τα επτά δισεκατομμύρια ευρώ στα διάφορα θεσμικά όργανα της Ευρώπης και όχι μόνο. Από την μεριά της, η κυβέρνηση έχει τονίσει πως δεν θα κάνει αυτές τις πληρωμές εάν είναι να απορροφήσουν όλα τα διαθέσιμά της -συμπεριλαμβανομένου και του πρωτογενούς πλεονάσματος-, καθώς αυτό μπορεί να επηρεάσει τα μέτρα στήριξης του πληθυσμού και τα αντίστοιχα για την επανέναρξη της οικονομικής δραστηριότητας. Ο Σαπίρ σημειώνει πως η Ευρωομάδα, προς το παρόν, αρνείται αυτή τη λύση, όπως αρνείται να διαπραγματευτεί και το χρέος της χώρας. Αντ' αυτού, θέλει να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις που η Ελλάδα δεν δέχεται. Και κάπως έτσι προκύπτει το αδιέξοδο το οποίο δεν μπορεί να αρθεί, εκτός ένα, η μία ή η άλλη πλευρά, εμφανίσουν μια αλλαγή στις θέσεις τους.
Κρίση ρευστότητας
Το πλαίσιο είναι αρκετά δεσμευτικό για την Ελλάδα, καθώς αυτή τη στιγμή λαμβάνει χρηματοδότηση μόνο μέσω του ELA, έχει περιορισμό στην έκδοση εντόκων γραμματίων, χάνει καθημερινά καταθέσεις, ενώ η οικονομία της έχει αποδυναμωθεί από τα μέτρα λιτότητας που την μετέτρεψαν σε «ευρωπαϊκό προτεκτοράτο». Άρα, είναι πολύ πιθανό να καταρρεύσει γρήγορα. Αν, όμως, η Ελλάδα χρεοκοπήσει έναντι των εξωτερικών αποπληρωμών της, τότε η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να την χρηματοδοτεί.
Το παράλληλο νόμισμα
Η θεωρία του παράλληλου νομίσματος, των IOUs, που έχει εκτεθεί από πολλούς αναλυτές, κατά τον Σαπίρ είναι μια αυταπάτη. «Η ιστορία είναι γεμάτη από περιπτώσεις χωρών που χρησιμοποίησαν παράλληλο νόμισμα και το δίδαγμα που παίρνουμε είναι ότι ένα τέτοιο σύστημα είναι πολύ ασταθές. Ένα παράλληλο νόμισμα, ανεξάρτητα από την ονομασία του, θα δημιουργήσει, στην ουσία, μια δραχμή. Αλλά στην πραγματικότητα, είναι η καλύτερη λύση για την Ελλάδα στην παρούσα πολιτική κατάσταση», αναφέρει ο Σαπίρ.
Ο Ζακ Σαπίρ
Το πολιτικό ζήτημα
Και συνεχίζει γράφοντας πως η ελληνική κυβέρνηση έχτισε τη στρατηγική της στο γεγονός ότι το Eurogroup θα έχει να χάσει περισσότερα από μια κρίση στην Ελλάδα. Και τούτο διότι, σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας, θα πρέπει να εξηγήσει στους Ευρωπαίους πολίτες την επείγουσα ανακεφαλαίωση της ΕΚΤ και την ενεργοποίηση των CDS. Σε ψυχολογικό επίπεδο, η κρίση θα δείξει πως οι χώρες του «πυρήνα» της Ευρωζώνης δεν είναι έτοιμη να αναλάβει δράσεις για τις συνέπειες της λειτουργίας της. Ταυτόχρονα θα αρχίσουν να κινδυνεύουν χώρες όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Πορτογαλία και όλο αυτό θα καταλήξει σε μια κατάρρευση της Ένωσης. Από την άλλη, αν ο ΣΥΡΙΖΑ υποκύψει, πολιτικά θα είναι καταδικασμένος να εξαφανιστεί.
Το λάθος του ΣΥΡΙΖΑ
Το λάθος που κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι θεωρεί πως οι αποφάσεις του Eurogroup λαμβάνονται επί τη βάσει των οικονομικών συμφερόντων. Στην πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωζώνης έχουν επενδύσει στην πολιτική και συμβολική διάσταση του ευρώ. Το ευρώ δεν είναι ένα νόμισμα, αλλά ένα πολιτικό και συμβολικό σχέδιο, όπως αναφέρει και ο Ιταλός φιλόσοφος Ντιέγκο Φουσάρο. Άρα, αν συμβιβαστούν με τον ΣΥΡΙΖΑ, θα έχουν μπροστά τους το Podemos, το Sinn Fein, τη δυσαρέσκεια της γερμανικής κοινής γνώμης, αλλά και πολιτικών όπως ο Ολάντ που έχτισαν την καριέρα τους σε αυτό το έργο.
«Στην πραγματικότητα, ο συμβιβασμός είναι μια ψευδαίσθηση. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για το Eurogroup. Είτε θα συντριβεί, είτε θα χαθεί. Αλλά δεν υπάρχει και εναλλακτική λύση για την ελληνική κυβέρνηση: είτε θα μπει στον αγώνα, είτε θα χαθεί.
Αδιέξοδο και ρήξη
Στην πραγματικότητα, κανένας από τους δύο αντιπάλους δεν έχει τα περιθώρια για διαπραγματεύσεις. Αυτή είναι κατάσταση που ήθελε ο Γιάνης Βαρουφάκης, που γνωρίζει καλά τη θεωρία των παιγνίων και ο οποίος τόνιζε την προφανή αδυναμία της χώρας του να επιβληθεί με τη δύναμή της. Μόνο που οι θεωρίες των παιγνίων αντιμετωπίζονται όταν έχεις απέναντί σου έναν ορθολογικό αντίπαλο. Η Ευρώπη, κατά τον Σαπίρ, έχει πάψει να κινείται στο πλαίσιο του ορθολογισμού και μετακινείται μεταξύ ιδεολογίας και της ύβρεως του Ευρωπαϊκού σχεδίου. Ακούγεται μεγαλειώδες, αλλά μπορεί να είναι ένα βίαιο συναίσθημα εμπνευσμένο από τα πάθη, όπως στην περίπτωση της Ευρώπης, την πολιτική ματαιοδοξία. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την ύβρη ως έγκλημα. Η στρατηγική του Βαρουφάκη είναι εναντίον της ύβρεως. Αυτό είναι ένα σχήμα που θα πρέπει να το γνωρίζει καλά. Ξέρει επίσης ότι, όταν έρθει αντιμέτωπος με αυτό, μόνο η ρήξη θα είναι δυνατή.