Ενδεχομένως η μεμονωμένη αναφορά στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας να θεωρηθεί μία ανούσια λεπτομέρεια μέσα στο κλίμα αναστάτωσης και το γενικότερο τοπίο αρνητικών ανακατατάξεων που λαμβάνουν χώρα τις τελευταίες ώρες στην Κρατική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση, αλλά πρόκειται για μία ουσιαστική «λεπτομέρεια» που καταδεικνύει τη σημασία και την ιστορική βαρύτητα ενός θεσμού που καθόρισε τον ρου της ελληνικής κοινωνίας των τελευταίων εξήντα χρόνων.
Η απόφαση για τη δημιουργία ενός Τρίτου Προγράμματος είναι αναμφισβήτητα του Διονυσίου Ρώμα. Η μαρτυρία της συζύγου του Διευθυντή προγράμματος Μαρίας Ρώμα άλλωστε είναι απολύτως σαφής. Την καταχωρούμε ακριβώς όπως την καταγράψαμε σε μια τηλεφωνική συνομιλία μαζί της όταν ακόμα ζούσε. Ηταν το φθινόπωρο του 1998. "Ηρθε ένα μεσημέρι στο σπίτι και ήταν πολύ ευχαριστημένος. Τον ρώτησα ποιός ήταν ο λόγος και μου απάντησε πως αποφάσισε με ποιόν τρόπο θα αξιοποιούσε έναν μισοχαλασμένο πομπό, που βρισκόταν αχρησιμοποίητος στα υπόγεια του Ζαππείου από την εποχή των Γερμανών. Θα δημιουργήσουμε ένα Τρίτο Πρόγραμμα, μου είπε, που θα μεταδίδει μόνο κλασική μουσική". Τέσσερις μήνες πριν από την έναρξη του Τρίτου Προγράμματος, δυο μήνες αφού ανέλαβε εκ νέου τη διεύθυνση προγράμματος, γράφει ένα σημείωμα του στο "Ραδιοπρόγραμμα" (10-17 Ιουλίου 1954) με τίτλο "Ραδιοφωνία".
"Ξέρουμε πως (τα προγράμματα μας) έχουν πολλά ελαττώματα, άπειρες ατέλειες, όμως άλλο είναι η συγκεκριμένη κριτική των ατελειών και η υπόδειξη της θεραπείας τους και άλλο αυτή η κριτική, που με τη μεγαλύτερη ξεγνοιασιά καρατομεί ανθρώπους, έργα, ονόματα, εκτελέσεις. Οι άνθρωποι του ραδιοφώνου γνωρίζουν τις ατέλειες των προγραμμάτων μας, πονούν γι΄αυτές και πασχίζουν για τη βελτίωση τους, επειδή τουλάχιστον ξέρουν περίπου πού οφείλονται. Ξέρουν παραδείγματος χάριν, πως όταν κατορθώσουμε να εγκαινιάσουμε ένα Τρίτο Πρόγραμμα και συγχρόνως να αποκτήσουμε επαρκή ραδιοφωνικά στούντιο, ώστε κάθε εκπομπή να προετοιμάζεται και να εκτελείται με την ανώτερη δυνατή άνεση χρόνου και προασκήσεως, τότε ασφαλώς η "ακουστική ποιότης" των προγραμμάτων μας θα βελτιωθεί ουσιωδέστατα. Ξέρουμε πως, οι περισσότεροι ακροαταί προτιμούν τις ελαφρές μουσικές εκπομπές και βαριούνται με την κλασική μουσική και τις ομιλίες. Θα είναι λοιπόν ικανοποιημένοι όταν με το Τρίτο Πρόγραμμα, θα αποσυμφορηθούν τα άλλα δύο προγράμματα από τις αρκετά βαριές εκπομπές και θα δώσουν περισσότερο χρόνο στις ελαφρές και διασκεδαστικές εκτελέσεις.
Ξέρουν επίσης, πως στον τόπο μας υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο κοινό μορφωμένων και καλλιεργημένων ανθρώπων, που δε μπορούν να υποφέρουν τις ελαφρότητες και διψούν για κλασική, για άφθονη κλασική μουσική, για σοβαρές θεατρικές εκπομπές, για λογοτεχνία, φιλοσοφία και επιστήμη. Οταν υπάρξει ραδιοφωνικός χώρος για όλα αυτά, όταν καταλυφθεί η σημερινή προγραμματική στενότης, τότε το γούστο του ενός δεν θα ενοχλεί το γούστο του άλλου, τότε θα μπορεί κανείς να ακούει όποτε θέλει αυτό που θέλει και τότε -ίσως μόνο τότε- το γούστο του ενός θα μπορέσει να γίνει και γούστο του άλλου."
Στο τεύχος του "Ραδιοπρογράμματος" που κυκλοφορεί στις 18 Σεπτεμβρίου 1954, ο στενός συνεργάτης του εντύπου, κριτικός και λογοτέχνης Ανδρέας Καραντώνης κάνει μια παρουσίαση του καινούργιου Προγράμματος.
"Το Τρίτο Πρόγραμμα. Ενα παλαιό όνειρο των εκάστοτε υπευθύνων του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, από την Κυριακή 19 του μηνός θα αρχίσει να γίνεται πραγματικότης, "να παίρνει σάρκα και οστά" όπως λένε. Να εξηγούμεθα αμέσως: δεν είναι από τα όνειρα εκείνα που σαν από θαύμα, γίνονται μονομιάς εκατό τοις εκατό πραγματικότητες. Τέτοιες δυνατότητες δυστυχώς δεν υπάρχουν ακόμα στην Ελλάδα. Εδώ η μετατροπή των ονείρων σε έργα χρειάζεται μακριά προετοιμασία, επίπονες προσπάθειες, σκληρό φανατισμό, ακαμψία θελήσεως και μια βαθύτατη ρεαλιστική αντίληψη των πραγμάτων. Και χρειάζεται ακόμα ένα πνεύμα θετικής "εξοικονομήσεως", ένα πνεύμα ορθού συμβιβασμού με τις δύσκολες και στενές περιστάσεις της ελληνικής ζωής. Λοιπόν το όνειρο για το οποίο μιλούμε είναι το "Τρίτο Πρόγραμμα". Ναι, από αύριο θα αρχίσουν οι τακτικές καθημερινές εκπομπές του "Τρίτου Προγράμματος", που θα κρατούν από τις επτά ως τις έντεκα κάθε βράδυ. Κι από το Τρίτο Πρόγραμμα, πρώτοι και καλύτεροι, θα βρουν άμεση και πλήρη ικανοποίηση οι θιασώτες και φίλοι της σοβαρής κλασικής μουσικής. Ξέρουμε από τώρα πως οι πολύ απαιτητικοί θα μορφάσουν και θα πουν: "Μπα, μονάχα τέσσερις ώρες θα διαρκούν οι εκπομπές του Τρίτου Προγράμματος; Και μονάχα κλασική μουσική θα μεταδίδουν; Μα τότε τι Τρίτο Πρόγραμμα είναι αυτό; Δεν κοιτάτε το τρίτο πρόγραμμα του BBC; Τί διαλέξεις γίνονται; Τί σοβαρές λογοτεχνικές εκπομπές, τί ακέραιες παραστάσεις, τί φιλοσοφία, τί επιστήμη-επιτέλους όλα τα "τι", με τα οποία συνοδεύουμε θαυμαστικά τα σοβαρά θέματα. Αυτά θα μας πουν οι "υπερφυείς" κριτικοί μας. Μα δεν θα έχουν καθόλου δίκιο. Γιατί αν είχαν δίκιο θα έπρεπε τώρα η Ελλάς να' ταν Αγγλία (...). Ετσι και το Τρίτο Πρόγραμμα δεν μπορεί παρά να' ναι ελληνικό, δηλαδή σύμφωνα με τις οικονομικές και τεχνικές δυνατότητες που έχει η Ραδιοφωνία μας -ραδιοφωνία ελληνική. Δηλαδή, φτωχή και απροστάτευτη και... κυνηγημένη από Θεούς και Δαίμονες. Γι' αυτό όσοι ξέρουν καλά τα ελληνικά πράγματα θα πρέπει να μείνουν ικανοποιημένοι και να πουν: μπράβο, δόξα σοι ο Θεός, που γίνεται η έναρξη του Τρίτου Πρoγράμματος στη Ραδιοφωνία μας. Επιτέλους, θα μπορούμε για μερικές συνεχείς ώρες ν' ακούμε μουσική. Δηλαδή μουσική, σοβαρή, κλασική, βαριά, μεγάλη. Τέσσερις συνεχείς ώρες κλασικής μουσικής, δεν είναι λίγο. Περισσότερες δεν θα μπορούσε να αντέξει ούτε ο ίδιος ο Βάγκνερ".[Από την ιστοσελίδα της ΕΡΤ]
Με το πέρας της στρατιωτικής δικτατορίας, στο διάστημα 1975 – 1982, καθήκοντα Διευθυντή του κρατικού ραδιοσταθμού Τρίτο Πρόγραμμα αναλαμβάνει ο μεγάλος Μάνος Χατζιδάκις, η παρουσία του οποίου στο Τρίτο Πρόγραμμα έμελλε να αποτελέσει – και εξακολουθεί να αποτελεί μέχρι σήμερα – σημείο αναφοράς και ίσως την ποιοτικότερη περίοδο του ραδιοσταθμού.
Παρακολουθείστε σχετικό βίντεο-ντοκουμέντο: