H Ευρωπαϊκή Ένωση εξασφαλίζει προξενική προστασία στους πολίτες της που ταξιδεύουν σε χώρες εκτός ΕΕ, χωρίς διπλωματική αντιπροσωπεία της χώρας τους.
Ως προξενική προστασία νοείται η υποστήριξη που παρέχεται από μια χώρα στους πολίτες της που ζουν ή ταξιδεύουν στο εξωτερικό και χρειάζονται βοήθεια.
Για παράδειγμα στις εξής περιπτώσεις:
- σύλληψη ή κράτηση
- σοβαρό ατύχημα
- σοβαρή ασθένεια ή θάνατος
- φυσική καταστροφή ή πολιτική αναταραχή
- απώλεια διαβατηρίου ή ταξιδιωτικών εγγράφων
1. Μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες της ΕΕ
Όλο και περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες ταξιδεύουν και διαμένουν στο εξωτερικό. Ωστόσο, δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ πρεσβεία ή προξενείο σε κάθε χώρα εκτός της ΕΕ.
Πράγματι, σχεδόν 7 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ ταξιδεύουν ή ζουν εκτός της ΕΕ σε μέρη όπου η χώρα τους δεν διαθέτει πρεσβεία ή προξενείο.
Τι συμβαίνει με αυτούς τους μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες όταν χρειάζονται βοήθεια στο εξωτερικό;
Οι πολίτες της ΕΕ έχουν το δικαίωμα να ζητούν βοήθεια από την πρεσβεία ή το προξενείο οποιουδήποτε άλλου κράτους μέλους της ΕΕ. Με άλλα λόγια, τα κράτη μέλη οφείλουν να βοηθούν τους μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες της ΕΕ υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους υπηκόους τους.
Πρόκειται για το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης που είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ. Κατοχυρώνεται στο άρθρο 20 παράγραφος 2 στοιχείο γ) και στο άρθρο 23 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ και στο άρθρο 46 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Τον Απρίλιο του 2015 το Συμβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες σχετικά με την προξενική προστασία για μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες της ΕΕ που ζουν ή ταξιδεύουν εκτός της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες αποσαφηνίζουν:
- πότε και πώς οι πολίτες της ΕΕ έχουν δικαίωμα σε βοήθεια από πρεσβείες ή προξενεία άλλων χωρών της ΕΕ
- πώς οι χώρες της ΕΕ πρέπει να συντονίζουν τη βοήθειά τους
Οι ευρωπαίοι πολίτες μπορούν πλέον να αναμένουν καλύτερη προξενική προστασία στο εξωτερικό, χάρη σε αυτούς τους νέους κανόνες. Η συνεργασία μεταξύ των προξενικών αρχών έχει επίσης απλουστευθεί.
2. Προσωρινό ταξιδιωτικό έγγραφο
Η χορήγηση προσωρινού ταξιδιωτικού εγγράφου είναι η συνηθέστερη μορφή βοήθειας προς πολίτες εκτός ΕΕ σε μέρη όπου η χώρα καταγωγής τους δεν διαθέτει πρεσβεία ή προξενείο.
Τα έγγραφα αυτά χορηγούνται σε πολίτες των οποίων το διαβατήριο ή τα ταξιδιωτικά έγγραφα έχουν χαθεί, κλαπεί ή καταστραφεί. Είναι απαραίτητα για να μπορέσουν οι πολίτες αυτοί να επιστρέψουν με ασφάλεια στην πατρίδα τους.
Στις 18 Ιουνίου 2019 το Συμβούλιο εξέδωσε οδηγία για προσωρινό ταξιδιωτικό έγγραφο της ΕΕ. Η οδηγία επικαιροποιεί τους κανόνες, τον μορφότυπο και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας του προσωρινού ταξιδιωτικού εγγράφου της ΕΕ. Απλουστεύει τις διατυπώσεις για μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες της ΕΕ σε τρίτες χώρες.
3. Προστασία των πολιτών της ΕΕ σε δυσχερείς συνθήκες
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν να προβαίνουν σε κοινά προξενικά διαβήματα όταν πολίτες της ΕΕ βρίσκονται αντιμέτωποι με συνεχείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους ή με δυσχερείς συνθήκες σε κάποια χώρα του εξωτερικού.
Για παράδειγμα, ένα προξενικό διάβημα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για την περαιτέρω υποστήριξη πολιτών της ΕΕ που κρατούνται υπό εξαιρετικά άσχημες συνθήκες σε χώρες όπου η πρόσβαση σε τρόφιμα ή φάρμακα είναι ανύπαρκτη.
Ως συνέχεια στο προξενικό διάβημα, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν επίσης να αποφασίσουν μια πρωτοβουλία προξενικής συνεργασίας. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι η συνέχιση των συζητήσεων με τις αρχές των τρίτων χωρών ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση των πολιτών της ΕΕ.
Πώς συνεργάζονται τα κράτη μέλη
Δεδομένου ότι δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη παρουσία παντού στον κόσμο, είναι απολύτως αναγκαίο οι χώρες της ΕΕ να συνεργάζονται ώστε να διασφαλίζουν ότι όλοι οι πολίτες της ΕΕ που βρίσκονται σε δυσχερή θέση λαμβάνουν βοήθεια υπό τους ίδιους όρους.
Το προξενικό δίκτυο των κρατών μελών πραγματοποιεί συναντήσεις σε τρίτες χώρες για να συζητήσει θέματα κοινού ενδιαφέροντος που αφορούν τους πολίτες της ΕΕ στην εν λόγω χώρα.
Επιπλέον, το προξενικό προσωπικό των κρατών μελών που διαθέτουν αντιπροσώπευση στην εν λόγω χώρα μπορεί να συναντηθεί με την αντιπροσωπία της ΕΕ ώστε να προετοιμαστούν για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης και ιδίως για να εκπονηθεί ένα κοινό σχέδιο έκτακτης ανάγκης.
Οι προξενικές υπηρεσίες και οι μονάδες αντιμετώπισης κρίσεων των κρατών μελών, καθώς και οι αντιπροσωπίες της ΕΕ, χρησιμοποιούν επίσης μια διαδικτυακή πλατφόρμα για την ανταλλαγή πληροφοριών και την εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης.