Ανησυχία για το ενδεχόμενο περαιτέρω περιφερειακής, αλλά όχι παγκόσμιας κλιμάκωσης της έντασης στη Μέση Ανατολή, εν αναμονή και της απάντησης του Ισραήλ, εκφράζει ο Κωνσταντίνος Λάβδας, Καθηγητής Ευρωπαϊκής και Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
«Το Ιράν έδειξε στο εσωτερικό και το εξωτερικό ότι προτίθεται και δύναται να απαντά, το Ισραήλ απέδειξε ότι μπορεί να αμύνεται αποτελεσματικά και, με τη βοήθεια των κρατών που το στηρίζουν, να αναχαιτίζει με σχεδόν απόλυτη επιτυχία. Μια ελεγχόμενη κλιμάκωση, με κάποια αμοιβαία οφέλη και πολλά αντίστοιχα ρίσκα», αναφέρει ο κ. Λάβδας.
Η ανταπάντηση του Ισραήλ θα έχει «χειρουργικό» χαρακτήρα
Σύμφωνα με τον ίδιο, κανείς δεν γνωρίζει πότε και με ποια μορφή και στόχους θα έλθει η ανταπάντηση του Ισραήλ. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμά ότι στο στρατιωτικό σκέλος, τυχόν πλήγματα του Ισραήλ στο επόμενο διάστημα θα έχουν καθαρά «χειρουργικό» χαρακτήρα, π.χ. στις βάσεις εκτόξευσης των drones.
Στο διπλωματικό σκέλος, ο κ. Λάβδας εκτιμά ότι είναι πολύ εύστοχη η επικέντρωση του Ισραήλ στην προσπάθεια να αναγνωριστούν οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν ως τρομοκρατική οργάνωση.
Ο χαρακτηρισμός των Φρουρών της Επανάστασης ως τρομοκρατικής οργάνωσης
«Ο χαρακτηρισμός των Φρουρών της Επανάστασης ως τρομοκρατικής οργάνωσης θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί (επειδή αποτελεί διακριτό αλλά αναπόσπαστο θεσμικό σύστημα της κεντρικής δομής του σημερινού ιρανικού κράτους) ενώ ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα θα το επιτρέψουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Όμως είναι μια κίνηση επωφελής όχι μόνο για το Ισραήλ και ολόκληρη τη Μέση Ανατολή αλλά και για τον λαό του Ιράν, ο οποίος υποφέρει υπό το βάναυσο θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης». Παρότι απίθανο να πραγματοποιηθεί, λέει ο κ. Λάβδας, δεν παύει να εστιάζει τη συζήτηση στη σωστή κατεύθυνση, «αναδεικνύοντας παράλληλα τις ρωγμές στο εσωτερικό του Ιράν».
Σε κάθε περίπτωση, «είναι προφανές, όπως λέγεται κατά κόρον, ότι η μπάλα είναι τώρα στο Ισραήλ. Αλλά το ζήτημα είναι σε ποιο βαθμό η διαχείριση των επόμενων ημερών θα διασφαλίσει τις προοπτικές περαιτέρω βελτίωσης των αραβο-ισραηλινών σχέσεων, βάσει των ιστορικής σημασίας συμφωνιών εξομάλυνσης και συνεννόησης, από το 2020 μέχρι σήμερα», αναφέρει ο κ. Λάβδας.
Τα όρια ελεγχόμενης και ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης
Και συνεχίζει: «Τα όρια της ελεγχόμενης κλιμάκωσης – και η πιθανότητα, αντίστοιχα, μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης – προκύπτουν και από το γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι πρωταγωνιστές είναι αυτόφωτες κρατικές οντότητες, με στρατηγικές, προτιμήσεις και ιδιαιτερότητες που δεν ανάγονται πλήρως στις αντίστοιχες στρατηγικές και προτιμήσεις των συμμάχων τους. Η δημόσια συζήτηση δυστυχώς αγνοεί ή διαστρέφει βασικούς όρους και έννοιες, μεταξύ των οποίων και η έννοια του πολέμου δι’ αντιπροσώπου. Στην πραγματικότητα, σπανίως οι διακρατικοί πόλεμοι είναι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων. Η έννοια (που υφίσταται συνεχή κατάχρηση) σωστά εφαρμόζεται, π.χ., στις δραστηριότητες της Χεζμπολά ή των Χούτι, όταν εξυπηρετούν (στο βαθμό που εξυπηρετούν) τις στρατηγικές του Ιράν».
Ο ρόλος των περιφερειακών δυνάμεων
Με δυο λόγια, και σύμφωνα πάντα με τον Κωνσταντίνο Λάβδα, τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν είναι μόνο σε ένα βαθμό πρόθυμα να στοιχηθούν με επιλογές των ΗΠΑ ή της Ρωσίας και της Κίνας, αντίστοιχα. «Σε ένα υβριδικό διεθνές σύστημα με τρεις ή τέσσερις πόλους και πολύ περισσότερα κέντρα, οι μεσαίες δυνάμεις διαδραματίζουν ολοένα σημαντικότερους ρόλους. Πέρα από τις άλλες πυρηνικές δυνάμεις, όπως η Γαλλία, η Βρετανία, η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ, υπάρχει και η νέα σημασία των μεσαίων και περιφερειακών δυνάμεων (όπως Αυστραλία, Γερμανία, Βραζιλία, Ιαπωνία, Τουρκία, Ιράν, Νότια Αφρική), η οποία κουμπώνει με τα βασικά χαρακτηριστικά του αναδυόμενου πολυπολικού και πολυκεντρικού διεθνούς συστήματος που ευνοεί ποικίλες μετακινήσεις και μετατοπίσεις».
Σε αυτό το νέο πλαίσιο, «ο αγώνας για αυξημένο εύρος επιλογών και κινήσεων, καθιστά τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν, παρά τις τεράστιες διαφορές μεταξύ τους, κράτη που μπορούν, με διαδοχή απαντήσεων και ανταπαντήσεων, να δυναμιτίσουν κυρίως την περιφερειακή και, υπό σύνθετες προϋποθέσεις και πολύ δυσκολότερα, την παγκόσμια σκηνή. Όχι γιατί οι ΗΠΑ ή η Κίνα επιθυμούν τον «τρίτο παγκόσμιο πόλεμο», που εμφανίστηκε πάλι απειλητικός στα επιπόλαια πρωτοσέλιδα, αλλά διότι η δυναμική των περιφερειακών συγκρούσεων στο νέο υβριδικό διεθνές σύστημα είναι δυνητικά εκρηκτική», τονίζει ο Έλληνας Καθηγητής.
Και καταλήγει στη διαπίστωση ότι «το Ισραήλ διαθέτει την ισχύ (συμβατική και πυρηνική), την αποφασιστικότητα, τη θεσμική ωριμότητα και την σοφία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή απέναντι στο συγκριτικά ασθενέστερο παρότι εξαιρετικά επικίνδυνο Ιράν, να επικεντρωθεί στη Γάζα και να σχεδιάσει τα επόμενα βήματά του με ψυχραιμία. Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν ποια προτεραιοποίηση θα επιλεγεί από το Ισραήλ.