H καταστροφή του υδροηλεκτρικού φράγματος Καχόβκα, που ελέγχεται από τις ρωσικές δυνάμεις, συνιστά μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές για το περιβάλλον και τους ανθρώπους της ευρύτερης περιοχής από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι απειλούνται από την άνοδο της στάθμης των υδάτων και στις δύο πλευρές του Δνείπερου, που διαχωρίζει το μέτωπο μεταξύ ουκρανικών και ρωσικών δυνάμεων. «Περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι» είναι πιθανό να επηρεαστούν, ανακοίνωσε ο γενικός εισαγγελέας της Ουκρανίας Αντρίι Κόστιν. «Οι ουκρανικές αρχές επιχειρούν να απομακρύνουν περισσότερα από 17.000 άτομα. Δυστυχώς, πάνω από 25.000 άμαχοι βρίσκονται σε έδαφος υπό ρωσικό έλεγχο, είπε. Μέχρι χθες το μεσημέρι είχαν ήδη πλημμυρίσει 24 οικισμοί, όπως ανακοίνωσε το ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών.
«Μέχρι τα μέσα της ημέρας οι επικοινωνίες είχαν διακοπεί και φοβόμουν ότι οι Ρώσοι θα μας μετέφεραν βίαια στην Κριμαία. Αλλά δεν συνέβη τίποτα τέτοιο», λέει ένας συνταξιούχος Ουκρανός κάτοικός της, ο Πάβελ Ν.
«Η κατοχική διοίκηση μας εγκατέλειψε και πήρε τα πάντα. Η Nova-Kakhovka είναι μια πόλη-φάντασμα. Το νοσοκομείο, οι πολυκλινικές και τα φαρμακεία είναι όλα κλειστά. Όλο το πολύτιμο υλικό το έχουν πάρει οι Ρώσοι». Για τον ηλικιωμένο Ουκρανό η καταστροφή ήταν προβλέψιμη. «Δεν εκπλήσσομαι με αυτό που συμβαίνει. Όλοι εδώ γνώριζαν εδώ και πολύ καιρό ότι οι Ρώσοι είχαν ναρκοθετήσει το φράγμα», συμπληρώνει.
Ποιος ανατίναξε το φράγμα;
Ουκρανία και Ρωσία αλληλοκατηγορούνται για την καταστροφή του φράγματος. Το Κίεβο κατηγόρησε τις ρωσικές δυνάμεις ότι ανατίναξαν το φράγμα και κατήγγειλε «έγκλημα πολέμου». Οι ρωσικές αρχές, αφού διέψευσαν οποιαδήποτε εμπλοκή τους, έκαναν λόγο για «τρομοκρατική εκτροπή» του ουκρανικού στρατού «για να αποσπάσουν την προσοχή από την αποτυχημένη αντεπίθεσή τους», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.
Ορισμένοι σχολιαστές, όπως ο στρατιωτικός αναλυτής Ρουσλάν Λεβιέφ, εικάζουν ότι το φράγμα, που είχε υποστεί ήδη καταστροφές από τις συγκρούσεις της περασμένης χρονιάς, ίσως αποδυναμώθηκε δομικά σε τέτοιον βαθμό, ώστε να μην άντεξε στην πίεση των υδάτων, η στάθμη των οποίων βρίσκεται στο αποκορύφωμα αυτή την εποχή.
Αλλά ειδικοί θεωρούν ότι χρησιμοποιήθηκε μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών μέσα στο ίδιο το ελεγχόμενο από τις ρωσικές δυνάμεις φράγμα, αφού αυτός είναι ο μόνος τρόπος να καταστραφεί μια τόσο μεγάλη μάζα οπλισμένου σκυροδέματος. Ο ισχυρισμός του εκκεντρικού φιλορώσου κυβερνήτη Βλαντίμιρ Σάλντο ότι οι ουκρανικές δυνάμεις κατέστρεψαν το φράγμα με πυραυλικό χτύπημα φαντάζει λίαν απίθανη, αφού το ουκρανικό οπλοστάσιο δεν διαθέτει αρκετά ισχυρό όπλο για τέτοιο πλήγμα.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε ήδη από τον Οκτώβριο του περασμένου χρόνου προειδοποιήσει τη διεθνή κοινότητα για μια ρωσική επίθεση στο φράγμα με στόχο το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, η καταστροφή του οποίου θα ισοδυναμούσε με «χρήση όπλων μαζικής καταστροφής».
Τις τελευταίες εβδομάδες, άλλα στοιχεία προκάλεσαν φόβους για επικείμενη επίθεση, σύμφωνα με το Κίεβο. «Οι δυνάμεις κατοχής και οι Ρώσοι προπαγανδιστές στην περιοχή Χερσώνα μιλούσαν για την ανατίναξη του εργοστασίου», δήλωσε ο εκπρόσωπος του ουκρανικού υπουργείου Εξωτερικών Όλεγκ Νικολένκο, προσθέτοντας: «Αυτή η επίθεση ήταν οργανωμένη και καλά σχεδιασμένη».
Η καταστροφή στο φράγμα της Καχόβκα θυμίζει εκείνη που διέταξε στις 28 Αυγούστου 1941 ο Ιωσήφ Στάλιν στον ίδιο ποταμό, όταν η μυστική αστυνομία NKVD της ΕΣΣΔ είχε ανατινάξει τον υδροηλεκτρικό σταθμό της Ζαπορίζια, για να σταματήσει την ταχεία προέλαση των ναζιστικών στρατευμάτων. Οι πλημμύρες τότε είχαν προκαλέσει τον θάνατο τουλάχιστον 20.000 ανθρώπων.
Τεράστια οικολογική καταστροφή
Αν και δεν έχουν ακόμη καταμετρηθεί θύματα, η καταστροφή για το περιβάλλον από την ανατίναξη του φράγματος, που τροφοδοτούσε με νερό τρεις περιοχές της Ουκρανίας καθώς και την κατεχόμενη Κριμαία μέσω ενός καναλιού, είναι πιθανό να είναι πολύ σοβαρή. Ο Ζελένσκι κατήγγειλε «οικοκτονία» κάνοντας λόγο για εκατομμύρια πληγέντες και προειδοποιώντας για «τεράστια αγροτική περιοχή που στερείται πλέον άρδευσης».
Από την πλευρά του, ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας, Ρουσλάν Στρίλετς, αποκάλυψε ότι τουλάχιστον 150 τόνοι πετρελαίου χύθηκαν στον Δνείπερο μετά την ανατίναξη του φράγματος, προκαλώντας περιβαλλοντική ζημιά την οποία υπολογίζει σε περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ.
Μια άλλη παράπλευρη συνέπεια της καταστροφής του φράγματος είναι ότι παρασύρθηκαν από το ρέμα πολλές νάρκες που είχαν τοποθετήσει οι ρωσικές δυνάμεις κατά μήκος της αριστερής όχθης του Δνείπερου. Η μόνη καθησυχαστική είδηση είναι ότι η πτώση της στάθμης του νερού ανάντη του φράγματος, που ψύχει τους έξι αντιδραστήρες του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, δεν εγκυμονεί άμεσο κίνδυνο.
Οι συνέπειες για τις συγκρούσεις
Για τους στρατιωτικούς αναλυτές, η καταστροφή του φράγματος Καχόβκα μειώνει τις επιλογές των δυνάμεων της Ουκρανίας να πετύχουν στην αντεπίθεσή τους. Τα νερά καλύπτουν ιδίως τις νησίδες και τις αμμουδιές, κάτι που θα μπορούσε να δυσχεράνει τη διέλευση των ουκρανικών στρατευμάτων. Από τον φετινό χειμώνα έχουν γίνει πολλές αψιμαχίες μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών για τον έλεγχο αυτών των περιοχών.
Μια ουκρανική επίθεση από τα δυτικά, διασχίζοντας τον Δνείπερο μέσω πλωτών γεφυρών ή ακόμα και πεζή το καλοκαίρι που η στάθμη του νερού είναι χαμηλή, θα επέτρεπε την κατάληψη οχυρωμένων ρωσικών θέσεων σε μια γραμμή από το Ενερχοντάρ μέχρι το Βουχλεντάρ και θα άνοιγε τον δρόμο προς την Κριμαία. Η μείωση της απειλής διέλευσης των Ουκρανών επιτρέπει στους Ρώσους να αναδιατάξουν τα στρατεύματά τους σε άλλες περιοχές του μετώπου.
Από την άλλη, αναλυτές σημειώνουν ότι το άδειασμα του ταμιευτήρα της Καχόβκα μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Για τους Ουκρανούς, που κρατούν το ανάντη φράγμα της Ζαπορίζια, η χαμηλή στάθμη του νερού θα μπορούσε να αποτελέσει πλεονέκτημα επιτρέποντας μια διέλευση σε μεγαλύτερο μήκος. Οι πλημμύρες στις όχθες της αριστερής όχθης του Δνείπερου, όπου βρίσκονται τα ρωσικά στρατεύματα, θα μπορούσε επίσης να μειώσει, τουλάχιστον προσωρινά, τις αμυντικές δυνατότητες των στρατευμάτων της Μόσχας στην περιοχή.