Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της πολιτικής στην Ελλάδα την τελευταία δεκαπενταετία;
Η έλλειψη οραμάτων; Η απουσία αξιόλογων ανθρώπων; Η αδυναμία να μετατραπεί η θεωρία σε πράξη; Όχι. Και ιδέες υπάρχουν, και ενδιαφέροντα πρόσωπα μες στον ορυμαγδό της πλειοψηφίας, και μηχανισμοί πρακτικοί που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Το θεμελιώδες πρόβλημα της πολιτικής στην χώρα μας είναι η διαρκής ομφαλοσκόπηση, το ανεξάντλητο και αιωνίως συνεχιζόμενο φάγωμα που προκύπτει από εσωτερικές κρίσεις και πυροδοτεί εσωτερικές κρίσεις, αυτό το αβαθές πηγάδι μέσα στο οποίο βουλιάζουν παρατάξεις, κόμματα, φατρίες, παρέες. Είναι ένα είδος εγωκεντρισμού της ίδιας της πολιτικής ως λειτούργημα; Σύμφωνα με τον Νόρμαν Μέιλερ, τον πιο προκλητικό στοχαστή των αμερικανικών γραμμάτων του εικοστού αιώνα, είναι. "Σε όποιο κοινοβούλιο βλέπεις διαδοχικές συγκρούσεις, να συμπεράνεις ελάχιστο έργο", είχε γράψει στις "Διαφημίσεις για τον εαυτό μου". Για το ελάχιστο έργο που έχει να επιδείξει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, έργο κατώτερο των δραματικών κοινωνικών περιστάσεων, δεν ευθύνεται η απουσία προθέσεων. Ευθύνεται κατά κύριο λόγο το κλίμα των ακραίων τριγμών που παραμερίζει την όποια ουσία, που κλυδωνίζει την όποια σταθερότητα και που υπονομεύει τις όποιες καλές προθέσεις. Η διαφθορά, το έτερο μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής πολιτικής από τα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα και μετά, είναι αποτέλεσμα της ανάλγητης τροπής που έχει πάρει ο ρόλος των πολιτικών. Ο πυλώνας του κακού είναι αυτό το έπος της σύγκρουσης που μας κρατάει δέσμιους. Το είδαμε και στις κυβερνήσεις Σημίτη, και στις κυβερνήσεις Καραμανλή, το είδαμε και αργότερα, επί Γιώργου Παπανδρέου. Φυσικά, το είδαμε και επί Σαμαρά, και το βλέπουμε και τώρα. Είναι σαν η πολιτική να υπάρχει όχι για τους πολίτες αλλά για τον ίδιο τον εαυτό της. Σαν να εκλέγονται άνθρωποι που καλούνται να λύσουν τους ανοιχτούς λογαριασμούς τους και όχι να παράγουν κάποιο είδος έργου. Θυμάμαι αναρίθμητες περιπτώσεις, ιδιαίτερα από το 2001 και έπειτα, όπου έφτασα να αναρωτιέμαι εάν πραγματικά αφορά τον έλληνα πολίτη το συντριπτικό μέρος του δημόσιο πολιτικού διαλόγου. Ελάχιστα αφορούσε την πραγματική ευθύνη ενός γνήσιου μεταρρυθμιστικού έργου που θα είχε ίσως αποτέλεσμα μια χώρα σύγχρονη και, ως έναν βαθμό, ανταγωνιστική. Ως επί το πλείστον, ήταν ένας διάλογος που ξεκινούσε και κατέληγε στο πρόβλημα των μεν με τους δε, στο χάσμα στρατοπέδων που είτε ελλόχευαν σε διαφορετικά παραταξιακά μέτωπα είτε στο ίδιο και στο αυτό. "Η μεγαλύτερη παγίδα για ένα πολιτικό σύστημα", είχε γράψει ο Μέιλερ σε κείνο το μισοξεχασμένο δοκίμιο, "είναι ο εγωκεντρισμός του. Ο εγκεντρισμός της πολιτικής".
Ανασύρω τούτο τον προβληματισμό σήμερα, επειδή θεωρώ ότι αυτή η χώρα έχει ήδη χάσει πολύ χρόνο εξαιτίας της ιδιοσυγκρασίας του πολιτικού της συστήματος. Για την ακρίβεια, έχει χάσει πολλά χρόνια. Δεκαετίας ολόκληρες όπου η παραγωγικότητα και η παραγωγή θα μπορούσαν να έχουν δημιουργήσει μια διαφορετική προοπτική για την εποχή που ζούμε, και τις εποχές που μας περιμένουν. Χάθηκαν τεράστιες ευκαιρίες, απέτυχαν στοιχήματα που στην θεωρία ακούγονταν φιλόδοξα, δεκάδες πολιτικοί δοκιμάστηκαν, ήρθαν και απήλθαν. Έμεινε ένα πικρό γαμώτο, διότι πολλά στην αρχή μας φάνηκαν ωραία, εξαιρετικά και ελπιδοφόρα, και εν συνεχεία αποδείχτηκαν κολοσσιαίες αποτυχίες. Τότε όμως, ίσως είχαμε τον χρόνο να ξαναδοκιμάσουμε, ή τουλάχιστον νομίζαμε πως τον είχαμε, μην γνωρίζοντας ότι η κλεψύδρα αδειάζει. Τώρα; Τώρα δεν έχουμε χρόνο. Δεν μας έχει απομείνει η πολυτέλεια των πειραμάτων, πολύ απλά επειδή η Ελλάδα διανύει πλέον έναν δρόμο επιβίωσης, ή θα προσπαθήσει να σταθεί στα πόδια της ή θα γνωρίσει μέρες που κανείς δεν τις έχει απεικονίσει στις χιλιάδες στεντόρειες ρητορείες των τελευταίων εβδομάδων. Έγινε ό,τι έγινε στην Βουλή προχθές. Η μετάγγιση θα πραγματοποιηθεί. Το ξένο αίμα θα τονώσει πάλι τις ελληνικές φλέβες. Οι τράπεζες θα ανοίξουν από Δευτέρα, σιγά-σιγά θα λειτουργήσουν κάποια στιγμή κανονικά. Ήταν ένας δραματικός Ιούλης, ένα εφιαλτικό καλοκαίρι. Ίσως σύντομα ξεχαστούν οι διχασμοί και τα διλήμματα. Εκείνο που δεν πρέπει να ξεχαστεί είναι το ζητούμενο της πολιτικής. Εάν υπάρχει μια στιγμή τα τελευταία εβδομήντα-ογδόντα χρόνια όπου το πολιτικό σύστημα πρέπει να σταθεί στο ύψος του, αυτή η στιγμή είναι τώρα. Τα δανεικά θα τονώσουν την αγορά, θα τονώσουν τις τράπεζες, θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή μας. Δεν πρέπει να τονώσουν την αλήθεια μας. Η αλήθεια μας είναι ένας πνιγηρός καθρέφτης: τα δανεικά δεν θα μας σώσουν, απλά θα μας βγάλουν από ακόμη μια δύσκολη θέση. Στην ίδια δύσκολή θέση θα βρεθούμε ξανά σε τρία χρόνια ή σε πέντε χρόνια, και τότε η πραγματικότητα θα είναι δυσβάσταχτη. Ως εκ τούτου, η μόνη λύση είναι το νέο μνημόνιο να συνδυαστεί ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ με μια πολιτική πραγματικών μεταρρυθμίσεων. Να αποτελέσει την αρχή μιας παράλληλης πορείας, μέσα από προγράμματα που θα ενισχύσουν την ρεαλιστική προοπτική της χώρας μας και όχι την χίμαιρά της. Εάν καταφέρει ο Αλέξης Τσίπρας να απεγκλωβιστεί από τα βαρίδια που δουλεύουν για λογαριασμό του εγωκεντρισμού στο υπάρχον κοινοβούλιο, και αν, όντας στην ηλικία που είναι, δει το μέλλον του τόπου με διάθεση ρήξης απέναντι στα μοντέλα διακυβέρνησης που απλά παρέτειναν το πρόβλημα αντί να το χτυπήσουν, τότε η ανάσα που παίρνουμε από τους ξένους δεν είναι καταδικαστική για το μέλλον μας, αλλά μια ευκαιρία να χτίσουμε κάτι δικό μας. Εάν δούμε όμως το νέο δανεισμό σαν σωτηρία, θα έχουμε συνθηκολογήσει με την μελλοντική συντριβή μας. Εν κατακλείδι: οι πολίτες θα κάνουν για ακόμη μια φορά τις θυσίες τους και θα ανταποκριθούν στην δική τους ευθύνη πληρώνοντας φόρους και χαράτσια. Ωστόσο περιμένουν από το Ελληνικό Κοινοβούλιο να ανταποκριθεί κι αυτό στις δικές του ευθύνες και να συνεισφέρει ουσιαστικά, με μιαν άσκηση εξουσίας εποικοδομητική για τον τόπο και όχι διαρκώς υπονομευτική. Με άλλα λόγια, η σωτηρία θα έρθει μόνο από εμάς τους ίδιους. Ο δότης βρέθηκε εκ νέου. Εναπόκειται όμως στον ασθενή το να επιβιώσει. Ο δικός του οργανισμός δοκιμάζεται.