Πάντα πίστευα ότι οι πολιτικοί, γενικά, δεν λένε ψέματα.
Μπορεί να υπερβάλλουν μερικές φορές , να ωραιοποιούν ορισμένες καταστάσεις όταν τους συμφέρει ή να αποκρύπτουν ορισμένα πράγματα όταν δεν συμφέρει η αποκάλυψή τους, αλλά ωμά ψεύδη εν ψυχρώ δεν λένε. Αυτό πίστευα μέχρι πολύ πρόσφατα.
Ξέρω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι πολιτικοί λένε ψέματα. Ακόμη πολλοί πιστεύουν ότι λένε μόνο ψέματα, πράγμα που είναι αναμφιβόλως υπερβολή. Επί του θέματος αυτού, όμως, καλόν είναι να έχουμε και την γνώμη των πολιτικών.
Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να διακρίνουμε τα ψέματα από τις μπούρδες ή τις ανοησίες ή τις μπαρούφες που προσφάτως έγιναν της μόδας. Άλλο μπαρούφα, άλλο ψέμα. Φυσικά δεν είναι αδύνατο, αντίθετα είναι πολύ πιθανό, ο ίδιος πολιτικός να λέει και ψέματα και να εκστομίζει μπαρούφες, και μάλιστα με χαμόγελο πλήρως αυτάρεσκο.
Προ ολίγων ημερών είδα στην οθόνη της τηλεόρασης και άκουσα τον κ. Σαμαρά να κατηγορεί τον πρωθυπουργό κ. Τσίπρα ότι «είπε ψέματα» στον Ελληνικό λαό. Δεν γνωρίζω τι ακριβώς εννοούσε ο κ. Σαμαράς, αλλά είναι αλήθεια ότι ο κ. Τσίπρας είχε υποσχεθεί, μεταξύ πολλών άλλων, ότι ο πρώτος νόμος που θα φέρει στην Βουλή θα είναι αυτός που θα καταργεί το μνημόνιο. Μετά από τέσσερεις μήνες κυβερνητικού βίου, ο Τσίπρας όχι μόνο δεν κατήργησε το μνημόνιο αλλά πασχίζει να επιτύχει ένα ακόμη. Μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο κ. Τσίπρας έλεγε ψέματα;
Ο κ. Σαναράς, λίγο πριν γίνει πρωθυπουργός , έλεγε με δυνατή φωνή και αποφασιστικό ύφος «Εγώ τα σκίζω τα μνημόνια». Όλοι τώρα γνωρίζουμε ότι όχι μόνον δεν τα έσκιζε αλλά τα κατέστησε βάση της πολιτικής του. Έλεγε ψέματα ο κ. Σαμαράς;
Πριν μερικά χρόνια, ο κ. Γ. Παπανδρέου επαναλάμβανε, ακούραστος, ότι «λεφτά υπάρχουν» σαφώς υπαινισσόμενος ότι ο τότε πρωθυπουργός κ. Καραμανλής έλεγε ψέματα όταν έκανε λόγο για ανάγκη περικοπών. Είναι βέβαιον ότι λεφτά δεν υπήρχαν και επίσης είναι βέβαιον ότι ο κ. Παπανδρέου το ήξερε ή ότι έπρεπε να το ξέρει. Έλεγε ψέματα ο κ. Παπανδρέου;
Η απάντηση στο ανωτέρω τεθέν ερώτημα προϋποθέτει έναν ορισμό του ψέματος. Τι σημαίνει ψέμα; Τι σημαίνει ότι κάποιος ψεύδεται; Ένας ικανοποιητικός ορισμός είναι να πούμε ότι κάποιος ψεύδεται όταν λέει ότι κάτι είναι αληθινό ( ότι κάτι πράγματι υπάρχει ή ισχύει), όταν γνωρίζει ή πιστεύει ότι δεν είναι.
Με βάση τον ορισμό αυτό, η εύκολη απάντηση στο ερώτημα είναι: «Ναι, οι πολιτικοί λένε ψέματα». Εδώ, όμως, χρειάζεται προσοχή, διότι μπορεί ο πολιτικός που υποσχόταν ότι θα σκίσει ή θα καταργήσει το μνημόνιο να πίστευε ειλικρινά ότι μπορούσε να το κάνει. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να κατηγορηθεί ως αφελής ή ως ανίκανος , αλλά όχι ως ψεύτης. Και επειδή είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι ακριβώς πιστεύει κάθε πολιτικός την στιγμή που δίνει υποσχέσεις, είναι σκόπιμο να αποφύγουμε τελική κρίση σχετικά με αν οι πολιτικοί, γενικά, λένε ψέματα.
Στο σημείο αυτό μπορεί κανείς να σκεφτεί «Όλοι οι Έλληνες λένε ψέματα, γιατί όχι οι πολιτικοί:» Η διαφορά μεταξύ του απλού πολίτη και του πολιτικού βρίσκεται στις συνέπειες των πράξεών τους. Το ψέμα του απλού πολίτη μπορεί να επηρεάσει την οικογένειά του, τον φίλο του ή τον γείτονά του. Το ψέμα του πολιτικού επηρεάζει την ζωή όλων μας και στο παρόν και στο μέλλον.
Το ενδιαφέρον ερώτημα που προκύπτει το εξής: Πώς μπορούμε να προστατευθούμε από τα ψέματα των πολιτικών; Ένας τρόπος είναι να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να εξετάζουμε σε βάθος την προσωπικότητα αυτού που διεκδικεί την ψήφο μας. Ένας άλλος τρόπος είναι να αναγκάζουμε δια νόμου όποιον ενδιαφέρεται να αναλάβει ευθύνες νομοθέτη ή κυβερνήτη, δηλαδή όλους τους επίδοξους μελλοντικούς πολιτικούς, να περνούν από ειδική εκπαίδευση. Προτάσεις και λεπτομέρειες για το θέμα αυτό την επόμενη φορά.
………………………………………………………………………………………………
Ο κ. Θ. Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.