Το είχαν προβλέψει κάτι κυνικές πένες ονόματι Βόνεγκαρτ και Μπάλλαρντ.
Ο πρώτος είχε γράψει το 1992 ότι θα έρθει σύντομα η στιγμή που ο κόσμος θα επιστρέψει σε πρακτικές ιεράς εξέτασης όσον αφορά την ελεύθερη έκφραση. Ο δεύτερος πολλά χρόνια αργότερα είδε στην άνθιση του διαδικτύου τον τρόπο που οι μισοί θα διαφωνούν με τους άλλους μισούς. Εντάξει, ήταν φύσει απαισιόδοξοι σε ό,τι κι αν έγραψαν στη ζωή τους, και επιπλέον, ήταν ηλικιωμένοι όταν προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να υπονοήσουν πως η ελεύθερη έκφραση θα φέρει τους επόμενους πολέμους στην κοινωνία. Στην δική τους νιότη ήταν η απαγόρευση της έκφρασης που σημάδεψε τις εξελίξεις του κόσμου. Όσα δεν λέγονταν, όσα κρύβονταν. Μετά περάσαμε στην απόλυτη άνεση να λες ό,τι διάβολο πιστεύεις. Πρώτα ήταν η ιδιωτική τηλεόραση, μετά τα social media. Σήμερα το να λες ό,τι πιστεύεις είναι η πιο επικίνδυνη παγίδα στην οποία μπορείς να πέσεις. Το politically correct έχει γίνει τόσο ασφυκτικό, που για κάθε άποψη αντιστοιχεί ένα είδος ρατσισμού. Ο ρατσισμός που δέχεσαι, όχι ο ρατσισμός που ασκείς. Παράδειγμα, ένας πρώην 007, στο πρόσωπο ενός συνταξιοδοτημένου ηθοποιού: ο Ρότζερ Μουρ. Ο 87χρονος Βρετανός δήλωσε χθες ότι δεν μπορεί ένας μαύρος να παίξει τον Τζέιμς Μποντ και Γάλλοι, Εγγλέζοι και Αμερικανοί έστησαν δημόσιες δίκες εναντίον του κατηγορώντας τον για ρατσισμό. Ποιος είναι ο ρατσιστής; Αυτός ή όλοι εκείνοι που έσπευσαν να τον αποδομήσουν με βήμα την άποψή του;
Έχω την εντύπωση λοιπόν πως η στιγμή για την οποία μιλούσαν ο Βόνεγκαρτ και ο Μπάλλαρντ έχει φτάσει. Σήμερα είναι αδύνατον να μην υποστείς την κριτική ως προς τα κίνητρά σου ή ως προς τις βαθύτερες σου πεποιθήσεις εάν λάβεις θέση για ένα οποιοδήποτε θέμα. Λες ότι αγαπάς την πατρίδα σου και την σημαία; Είσαι χρυσαυγίτης. Λες ότι δεν αγαπάς την πατρίδα σου και την σημαία; Είσαι αναρχικός. Θεωρείς ότι η αποποινικοποίηση της κάνναβης είναι ένα αποτελεσματικό βήμα προς την καταπολέμηση των εμπόρων ναρκωτικών; Είσαι χασικλής. Διαφωνείς με την άποψη ενός επισκόπου ότι η ομοφυλοφιλία είναι θανάσιμο αμάρτημα; Είσαι gay. Θέλεις ευρώ; Είσαι υποταγμένος. Θέλεις δραχμή; Είσαι επικίνδυνος. Και άλλα τέτοια, αμέτρητα, αναρίθμητα, που δείχνουν ότι η άποψη του καθενός δεν λογίζεται ως η ατομική του ελευθερία, αλλά ως ένα μέσο για να πληγεί η ελευθερία εκείνων που δεν συμφωνούν μαζί του. Δεν ξέρω εάν αυτή η τάση που κυριαρχεί τελευταία, να κρίνουμε με όρους βαθύτερης αποτίμησης έναν άνθρωπο που εκφράζει απλά μια θέση, προκύπτει από τον φόβο μας να δεχτούμε πραγματικά το διαφορετικό. Εκείνο που ξέρω είναι πως το διαφορετικό μέσα στην πολυφωνία, η γνώμη που καταθέτει κάποιος δημόσια εκμεταλλευόμενος τις συνθήκες που του έχει παράσχει η εποχή μας, είναι εκ φύσεως πράξη θάρρους. Δεν μπορείς να το φοβάσαι και δεν μπορείς να το αποδομείς δίνοντάς του πενήντα διαφορετικές αποχρώσεις. Εάν αγαπάς την πατρίδα σου και την σημαία, δεν σημαίνει ότι είσαι χρυσαυγίτης, σημαίνει ότι αγαπάς την πατρίδα σου και την σημαία, τελεία και παύλα. Και αν δεν αγαπάς την πατρίδα σου και την σημαία, δεν σημαίνει ότι είσαι αναρχικός ή βουτηγμένος στα σκατά του περιθωρίου, σημαίνει ότι μπούχτισες από μια χώρα που μόνο παίρνει και δεν σου δίνει τίποτα, σημαίνει ότι δεν την αγαπάς, τελεία και παύλα.
Ας επιστρέψουμε τώρα στον bloody Ρότζερ. Ποτέ του δεν υπήρξε σπουδαίος ηθοποιός. Ως Μποντ όμως ήταν αξιοπρεπέστατος, κι επιπλέον δυο-τρεις ταινίες του ήταν ίσως και ανώτερες από κάποιες του Κόνερυ. Δεν θα σταθώ στην σύγχυση της ηλικίας, που ανέφεραν κάποιοι από τον Αμερικανικό Τύπο. Είναι 87 ετών, ναι. Είναι μεγάλος, μα άλλοι στα 87 τους γράφουν αριστουργήματα. Εάν έχω να του προσάψω κάτι είναι μια κάποια υπερβολή που τον διακατέχει εσχάτως στο να προσελκύει το ενδιαφέρον με δηλώσεις που ομολογουμένως θα μπορούσαν να ξενίσουν. Θέλω να πω, είναι ο ίδιος άνθρωπος που πριν από τρία χρόνια δήλωσε πως και οι δύο γυναίκες που παντρεύτηκε τον έδερναν. Και επίσης είναι ο ίδιος άνθρωπος που όταν ρωτήθηκε για τον Ντάνιελ Κρεγκ, υποστήριξε πως ο Κρεγκ "έχει κορμάρα και ταλέντο" (ε, η λέξη "κορμάρα" είναι το τελευταίο που θα περίμενα από το φλεγματικό ύφος του). Οκέι, όλοι όσοι έχουν αποτραβηχτεί από το προσκήνιο, έχουν μια ροπή προς την υπερβολή. Μα αυτό που είπε τώρα; Όχι. Αυτό που είπε τώρα είναι ό,τι πιο σωστό έχει πει εδώ και χρόνια. Τον Τζέιμς Μποντ δεν μπορεί να τον παίξει μαύρος, όπως δεν μπορεί να τον παίξει Ασιάτης και Ινδιάνος. Είναι ρατσιστής ο Μουρ; Όχι. Πήγε κόντρα στο κατεστημένο που είναι ιδιαίτερα εύθικτο σε ό,τι αφορά νύξεις για τους μαύρους; Ναι. Εκεί όμως που ξεσπούν δίκες στα media, χάνεται πάντοτε η ουσία. Κυνηγάμε μάγισσες όπως έκαναν στο Σάλεμ, κυνηγάμε όσους δεν σέβονται τα δήθεν προσχήματα του καθωσπρεπισμού μας, φτιάχνουμε μαύρες λίστες και κατάστιχα και αγχόνες, και στην πραγματικότητα οι ρατσιστές είμαστε εμείς. Ποιοι αντέδρασαν πρώτοι; Λόγω Paris Match (εκεί δημοσιεύτηκε η δήλωση) οι Γάλλοι. Ο ίδιος λαός που διαδήλωσε για την ελευθερία έκφρασης ενός περιοδικού που στα εξώφυλλά του απεικονίζει τον Μωάμεθ γονατισμένο στα τέσσερα, εν ώρα προχωρημένων ερωτικών περιπτύξεων. Ο ίδιος αυτός λαός που βροντοφώναξε "Je suis Charlie", κατακεραύνωσε ένα ηλικιωμένο ανθρωπάκι που είπε τι; ότι τον Μποντ δεν μπορεί να τον υποδυθεί μαύρος. Εάν δεν έχουμε αποτρελαθεί εντελώς, τότε τι άλλο συμβαίνει;
ΥΓ. Μια ασήμαντη λεπτομέρεια. Τον πράκτορα 007 είναι αδύνατον να τον παίξει μαύρος, κατά τον ίδιο τρόπο που τον Shaft, τον περίφημο ήρωα των ταινιών δράσης της δεκαετίας του εβδομήντα, είναι αδύνατον να τον παίξει λευκός. Ζητάω συγνώμη από τους μαύρους, τους οποίους θεωρώ απολύτως ισότιμους με τους λευκούς. Δεν είναι κάτι που το αποφάσισε χθες ο Ρότζερ Μουρ. Η απόφαση ήταν ενός συγγραφέα ονόματι Ίαν Φλέμινγκ πριν από εξήντα χρόνια.