O Σπάιντερμαν του Μπέρμινχαμ ξαναχτύπησε χθες.
Φόρεσε την στολή του, πήγε και αγόρασε δεκαπέντε μερίδες φαγητό και πήρε τους δρόμους με τα χάρτινα σπίτια. Οι άστεγοι σήκωναν το κεφάλι τους μέσα από τις σανίδες και άπλωναν τα χέρια τους στο αγιάζι. Και ο Σπάιντερμαν του Μπέρμινχαμ άφηνε το φαγητό στο κατώφλι τους, δηλαδή στα βρεγμένα πεζοδρόμια μιας σκοτεινιασμένης πόλης που στο παρελθόν έβγαλε δεινούς εργοστασιάρχες σαν τον Χένρι Ουάλας της βιομηχανίας χάλυβα, δεινούς μεταλάδες σαν τους Μπλακ Σάμπαθ, αλλά ποτέ ξανά δεινούς υπερήρωες σαν τον Άνθρωπο-Αράχνη των αστέγων.
Την είδηση την διάβασα χθες σε ένα βρετανικό ειδησεογραφικό σάιτ. Κάπου στον πρόλογο του κειμένου υπήρχε ο χαρακτηρισμός "eccentric", δηλαδή "εκκεντρικός". Έτσι βάφτιζε ο συντάκτης τον τύπο που φορούσε την στολή του Σπάιντερμαν και μοίραζε φαγητό στους αστέγους. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, όταν η είδηση πρωτοέσκασε στον αέρα, το BBC την είχε πολύ ψηλά. Το πρώτο βράδυ ήταν τέταρτο θέμα. "Άραγε κρύβεται κάποιος δισεκατομμυριούχος πίσω από την μάσκα;" έλεγε και ξανάλεγε ο ρεπόρτερ από το Μπέρμινχαμ. Το δεύτερο βράδυ ήταν πάλι τέταρτο θέμα, αμέσως μετά την πολιτική επικαιρότητα. "Για να φοράει στολή, πάει να πει ότι είναι διάσημος και δεν θέλει να δείξει το πρόσωπό του", είκαζε ο ίδιος συντάκτης. Την τρίτη μέρα το μυστήριο αποκαλύφθηκε. Ο Σπάιντερμαν είναι ένας νεαρός μπάρμαν, ηλικίας είκοσι ετών. Το BBC μάλλον απογοητεύθηκε, διότι το θέμα αυτή τη φορά έπαιξε πολύ χαμηλά. Και χθες, το ειδησεογραφικό σάιτ είχε την λέξη eccentric στον πρόλογό του. Η γοητεία θα ξεχείλιζε μόνο αν ο Άνθρωπος-Αράχνη ήταν κάποιος σαν τον Ρίτσαρντ Μπράνσον ή τον Πολ Μακ Κάρτνεϊ. Από την στιγμή που την στολή τη φόρεσε ένας ανώνυμος μπάρμαν από τις παμπ της σκοτεινιασμένης πόλης, το θέμα λειτουργεί μόνο σαν αλατοπίπερο της επικαιρότητας, κοινωνικό μεν, αλλά με μιαν ιδέα εκκεντρικότητας.
Αυτός ο τυπάκος όμως -αυτό το παιδί που κυκλοφορεί με την στολή του υπερήρωα στους δρόμους και μοιράζει φαγητό με το υστέρημά του- μου θύμισε ένα άλλο παιδί, μικρότερο, που κάποτε με είχε φάει ότι ο Σούπερμαν και ο Σπάιντερμαν είναι πραγματικοί. "Αλήθεια; Είναι;" του έλεγα. "Μα, ναι. Φυσικά και είναι. Και θα έρθουν σύντομα σε μένα". Το όνομα του πιτσιρικά ήταν Αλέξης. Γιος μιας φίλης, στα έξι του, τρύπωνε καμιά φορά στο γραφείο μου, έπαιρνε τις σελίδες του εκτυπωτή και τις γέμιζε χρώματα και ζωγραφιές. Και κάπου ανάμεσα στα χρώματα και στις ζωγραφιές, έβρισκε πάντα χώρο για έναν Σούπερμαν και για έναν Σπάιντερμαν. Είχε κάθε λόγο να ονειρεύεται για έναν υπερήρωα. Ο πατέρας του είχε πεθάνει όταν ήταν τριών. Πολύ δύσκολο να αντικαταστήσεις έναν πατέρα με οτιδήποτε λιγότερο από έναν Σούπερμαν ή έναν Σπάιντερμαν.
Από χθες το μεσημέρι σκέφτομαι πόσο ανάγκη θα είχαμε όλοι σήμερα τους υπερήρωες από τον πλανήτη Κρύπτον, από την Γκόθαμ Σίτι, ακόμη και από τις παμπ του Μπέρμινχαμ. Σκέφτομαι όμως επίσης πως ο υπερήρωας είναι για τον καθένα μας κάτι διαφορετικό. Για άλλους είναι ένας πατέρας, για άλλους ένας γιος, για άλλους μιαν αδελφή, για άλλους ένας αδελφός. Για κάποιους είναι το πρόσωπο που αγαπούν, το πορτρέτο του έρωτα, για κάποιους άλλους είναι το πρόσωπο που νοσταλγούν, το πρόσωπο που πεθύμησαν. Ο συμβολισμός είναι πάντα σαφής: ο υπερήρωας είναι αυτός που θα μας πάρει στους ώμους με τον τρόπο του και θα μας σηκώσει όταν πέφτουμε, ή όταν κουραζόμαστε. Ο ώμος μπορεί να είναι μια φράση, ένα χαμόγελο, μια χειρονομία. Μπορεί να είναι μια μερίδα φαγητό έξω από ένα χάρτινο σπίτι.
Ο υπερήρωας μπορεί να είναι τα πάντα, δεν μπορεί όμως να είναι πολιτικός. Κάποτε οι δυτικές κοινωνίες το πίστεψαν. Λίγες μέρες μετά την εκλογή του Κένεντι, ο Νόρμαν Μέιλερ έγραψε ένα άρθρο στο Esquirer με τίτλο "Ο Σούπερμαν έρχεται στο σούπερ-μάρκετ". Δέκα χρόνια αργότερα, με δύο Κένεντι και έναν Μάρτιν Λούθερ Κινγκ νεκρούς, έγραψε στο Playboy τη νεκρολογία των υπερηρώων με τίτλο "Γη καλεί σε βοήθεια". Από τότε η γη καλεί σε βοήθεια, αλλά κανείς δεν ακούει. Καθεστώτα άλλαξαν, τείχη γκρεμίστηκαν, εξουσίες που ανέτειλαν με φανφάρες βυθίστηκαν αναθεματισμένες, πρωθυπουργοί που για μια στιγμή πήραν τα κλειδιά ηπείρων σήμερα δεν μνημονεύονται καν. Κανείς από δαύτους δεν υπήρξε Σπάιντερμαν. Ούτε στην Ελλάδα η μοίρα στάθηκε ευνοϊκή. Τα τελευταία δέκα χρόνια είδαμε οικογενειοκρατίες να συντρίβονται, μεγιστάνες να συντρίβονται, κόμματα να συντρίβονται, εκδοτικά μεγαθήρια να συντρίβονται, ποδοσφαιρικές αυτοκρατορίες να συντρίβονται, δικομματισμό να συντρίβεται. Όποιος πίστεψε ότι είναι υπερήρωας, το πλήρωσε ακριβά.
Έτσι οι μόνοι υπερήρωες που βλέπεις τριγύρω είναι οι χιλιάδες εκείνοι άνθρωποι που δεν πίστεψαν ποτέ ότι είναι υπερήρωες και δεν το έπαιξαν ποτέ υπερήρωες, αλλά κρύφτηκαν πίσω από την μάσκα της ανωνυμίας τους και σήκωσαν τον σταυρό αθόρυβα, υπομονετικά, με την αδικία να τους πνίγει αλλά την υπομονή να τους χαλυβδώνει. Είναι εκείνοι που δεν το θεωρούν έλλειψη αξιοπρέπειας να έχουν σκυμμένο το κεφάλι και να δουλεύουν για να παράσχουν τα στοιχειώδη, είναι εκείνοι που αναγκάζονται να συμβιβαστούν με μισθούς χαμηλότερους από όσα αξίζουν και από όσα είχαν συνηθίσει, είναι εκείνοι που έχασαν τις δουλειές τους και κάνουν ό,τι δουλειά τους προκύψει, είναι εκείνοι που δεν έχουν καθόλου δουλειά και δεν το θεωρούν έλλειψη αξιοπρέπειας να χτυπούν πόρτες παντού και να ζητούν δουλειά, είναι εκείνοι που μεγαλώνουν παιδιά με τρεις και εξήντα, εκείνοι που σηκώνονται χαράματα και γυρνούν στο σπίτι τους νύχτα, και είναι επίσης οι άνεργες μητέρες, οι ανύπαντρες μητέρες, ή οι μητέρες που δουλεύουν για να υποκαταστήσουν την έλλειψη εργασίας των συζύγων τους. Σε κάθε πρόσωπο από αυτά βλέπω έναν υπερήρωα και δεν είναι διόλου εκκεντρικός, όπως εκκεντρικός δεν είναι ούτε ο Άνθρωπος-Αράχνη του Μπέρμινχαμ. Απλά είναι λίγο πιο δυνατοί από όλους εκείνους που καμώθηκαν δήθεν τους υπερήρωες και υποσχέθηκαν να μας σώσουν. Ο πραγματικός υπερήρωας δεν υπόσχεται ποτέ τίποτα. Μονάχα φοράει την στολή του. Και κάνει αυτό που θεωρεί καθήκον.