Εδώ και δεκαετίες το Ελληνικό Πανεπιστήμιο υποφέρει τα πάνδεινα. Καταλήψεις, καταστροφές, αφισοκόλληση, ηχορύπανση κλοπές απεργίες, προπηλακισμούς καθηγητών και πρυτάνεων, τσακωμούς, φασαρίες και πολλά άλλα που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια και δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.
Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί, «Καλά, από το Υπουργείο Παιδείας έχουν περάσει τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια τουλάχιστον δέκα πέντε υπουργοί και διπλάσιοι υφυπουργοί, ήταν όλοι άχρηστοι ή αδιάφοροι ή και τα δύο;» Η αλήθεια είναι ότι ορισμένοι ήταν πράγματι και άχρηστοι και αδιάφοροι ή τουλάχιστον δεν είχαν σαφή αντίληψη των πραγμάτων. Ορισμένοι άλλοι δεν είχαν την απαιτούμενη δύναμη ν’ αντισταθούν στα διάφορα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Υπήρξαν, όμως, και υπουργοί που προσπάθησαν να κάνουν καλό και να φέρουν θετικές αλλαγές, τάξη και ηρεμία στο πανεπιστήμιο.
Όμως, εκ των πραγμάτων φαίνεται ότι οι αλλαγές που επήλθαν είτε δεν ήταν κατάλληλες είτε δεν ήταν αρκετές. Έτσι τα προβλήματα του Ελληνικού πανεπιστημίου παραμένουν.
Φυσικά τα προβλήματα του Ελληνικού πανεπιστημίου είναι αντανάκλαση των προβλημάτων της Ελληνικής κοινωνίας. Ο δυισμός που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας , χαρακτηρίζει και το πανεπιστήμιο. Όπως στην κοινωνία έτσι και εντός του πανεπιστημίου συγκρούονται οι δυνάμεις του ορθολογισμού και της προόδου με τις δυνάμεις της συντήρησης, της αμορφωσιάς και της καθυστέρησης. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι οι τελευταίες , δηλ. οι δυνάμεις της οπισθοδρόμησης, χρησιμοποιούν μια επαναστατική φρασεολογία η οποία παρότι έχει χάσει εν πολλοίς την ουσία της εξακολουθεί να επηρεάζει μικρές ομάδες νέων φοιτητών. Αντίθετα, όσοι πιστεύουν και υποστηρίζουν τον εκσυγχρονισμό της χώρας και την πρόοδό της δεν έχουν βρει ακόμη τους εκφραστικούς τρόπους, λέξεις και φράσεις, που θα εμπνεύσουν τους νέους.
Συγκεκριμένα, στο Ελληνικό πανεπιστήμιο υπάρχουν τρεις γενικές κατηγορίες φοιτητών. Εκείνοι που έρχονται με σκοπό να σπουδάσουν σοβαρά και να διαπρέψουν ως επιστήμονες ή ως επαγγελματίες. Αυτοί αποτελούν μια μικρή και σχετικά αφανή ομάδα που καταταλαιπωρείται από τις καταλήψεις, τις ταραχές και την γενική ανωμαλία που επικρατεί στα πανεπιστήμια. Μια δεύτερη ομάδα είναι εκείνοι που βλέπουν το πανεπιστήμιο σαν ένα χώρο όπου μπορούν να μάθουν μερικά πράγματα, να πάρουν ένα πτυχίο που να πιστοποιεί ότι σπούδασαν έστω κι αν δεν έμαθαν πολλά, να διασκεδάσουν, να αποκτήσουν φίλους ή και συζύγους κτλ. Η ομάδα αυτή είναι πολυπληθής και θα μπορούσε να βοηθήσει στην αλλαγή των πραγμάτων, αλλά είναι μάλλον αδιάφορη. Η Τρίτη κατηγορία φοιτητών είναι οι καλοταϊσμένοι «επαναστάτες», οι κομματικοί εγκάθετοι, οι συνδικαλιστές της καταστροφής και γενικά άτομα που επενδύουν σε προϋπηρεσία στον κομματικό επαγγελματισμό. Οι φοιτητές της ομάδας αυτής είναι μονίμως διαμαρτυρόμενοι, μονίμως φωνασκούντες και μονίμως καταστρέφουν το πανεπιστήμιο για το οποίο ουδόλως ενδιαφέρονται. Πολλούς από τους φοιτητές αυτούς, του προσφάτου και του απωτέρου παρελθόντος, θα τους δείτε σήμερα στα πολιτικά κόμματα, να κυβερνούν ή να επιδιώκουν απελπισμένα να κυβερνήσουν.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, αναρωτιέται κανείς πού βρίσκεται η λύση του προβλήματος, πώς δηλ. θα ενθαρρυνθεί η μεγάλη ομάδα των μισο-αδιάφορων φοιτητών να συμμετάσχει ενεργά στην ακαδημαϊκή ζωή του πανεπιστημίου και πώς θα περιοριστεί η δράση της τρίτης ομάδας, αυτών δηλ. που χρησιμοποιούν το πανεπιστήμιο ως τρόπο εύκολης ανόδου και πολιτικής καριέρας. Μια πρώτη σκέψη είναι να απαγορευτούν και να μην αναγνωρίζονται οι κομματικές παρατάξεις (όχι, βέβαια, οι φοιτητικοί σύλλογοι) και να απομακρυνθούν από τους χώρους και τα γραφεία που τώρα κατέχουν είτε επειδή τους παραχωρήθηκαν είτε επειδή του κατέλαβαν δια της βίας. Μια τέτοια προσπάθεια θα έχει κάποια αποτελέσματα, αλλά θα είναι μάλλον μικρά, τουλάχιστον βραχυχρόνια.
Το μέτρο που νομίζω θα έχει σημαντικά αποτελέσματα προς το καλλίτερο είναι ένα και μοναδικό, τουτέστιν η επιβολή διδάκτρων.
Όταν γίνει σαφές στους φοιτητές ότι οι σπουδές κοστίζουν όχι μόνο στο κράτος, δηλ. στην κοινωνία γενικά, αλλά και στους ίδιους και στις οικογένειές τους, η συμπεριφορά τους θα αλλάξει διότι το κόστος θα τους αναγκάσει να αναθεωρήσουν τις προτεραιότητές τους. Όταν κάτι κοστίζει, το προσέχουμε. Σ’ όποιον καλόκαρδο, καλοπροαίρετο ή υποκριτή αναφωνήσει «Α, και τι θα κάνουν τα φτωχά παιδιά;» η απάντηση είναι πολλαπλή. Πρώτον, τα δίδακτρα δεν είναι ανάγκη να είναι απαγορευτικά. Δεύτερον, δεν χρειάζεται να είναι υποχρεωτικά για όλους. Οι άποροι μπορούν να εξαιρούνται. Τρίτον, τα δίδακτρα που θα πληρώνουν οι οικονομικώς ισχυροί μπορούν να δημιουργήσουν ένα κεφάλαιο για την παροχή υποτροφιών για τους οικονομικά ασθενείς αλλά καλούς φοιτητές.
Πιστεύω ότι η επιβολή διδάκτρων θα απομακρύνει σιγά-σιγά την «επαναστατική» σαβούρα από τα πανεπιστήμια. Οι κομματικοί νεολαίοι, εικοσιπεντάρηδες ακόμη και τριαντάρηδες(!) σε ορισμένες περιπτώσεις, θα αναγκαστούν να βρουν άλλους χώρους για να ασκήσουν την κομματική τους δράση. Ακόμη, οι μισο-αδιάφοροι φοιτητές θα αναγκαστούν να επισπεύσουν την συμπλήρωση των σπουδών τους αν κάθε επανεγγραφή σε μάθημα κοστίζει. Τέλος, είναι βέβαιο ότι ορισμένοι γονείς θα δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις σπουδές των παιδιών τους αν κάθε εξάμηνο έρχεται η δύσκολη ώρα της πληρωμής.
Βέβαια, ίσως σκεφθείτε γιατί, σ’ αυτή την παράξενη χώρα που τίποτα δεν αντιμετωπίζεται επί τη βάσει της λογικής, να θεωρήσουμε ότι η οικονομική πίεση θα παίξει τον ρόλο της; Ίσως ναι, ίσως όχι. Αλλά αν δεν δοκιμάσουμε δεν θα το μάθουμε ποτέ. Πάντως, σ’ άλλες χώρου του ανεπτυγμένου κόσμου τα δίδακτρα δεν αποτελούν ταμπού.
Φυσικά, το πρόβλημα του πανεπιστημίου δεν είναι μόνο οι φοιτητές. Είναι και οι καθηγητές. Για το θέμα αυτό την επόμενη φορά.
………………………………………………………….
Ο Θ. Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.