Δε χωρά αμφιβολία πως η απόφαση του Γιώργου Παπανδρέου να προβεί σε δημοψήφισμα, θα βασανίσει πολύ τον ιστορικό του μέλλοντος. Εξέχων νους ή επικίνδυνα αφελής;
Είναι δεδομένο ότι ο απερχόμενος πρωθυπουργός έπαιξε «εν ου παικτοίς». Η απόφαση-ρίσκο του κ. Παπανδρέου όμως μετέβαλλε το ελληνικό και ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα κατά τρόπο πρωτοφανή.
Η προοπτική του να βρεθεί η Ελλάδα στο κενό ανάγκασε τα πολιτικά κόμματα να πάρουν μια ξεκάθαρη θέση σχετικά με την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Η επιλογή του δημοψηφίσματος από πλευράς πολιτικής επικοινωνίας αποτελεί το σημείο μηδέν για τις πολιτικές εξελίξεις. Ο λόγος είναι ότι κάθε πολιτική παράταξη καλείται να δώσει μια σαφή,συγκεκριμένη αλλά κυρίως μονολεκτική απάντηση, αποφεύγοντας κάθε δικαιολογία. Το σχήμα «ΝΑΙ-ΟΧΙ» όσο απόλυτο και αν φαίνεται, στην ουσία εξαναγκάζει τις πολιτικές δυνάμεις να απαντήσουν στο δίλημμα με απόλυτο τρόπο, ενώ δίνει «όπλο» στον αντίπαλο να ταυτίσει την εκάστοτε παράταξη με μία και μόνη απάντηση.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Αντώνης Σαμαράς αναγκάστηκε να κάνει πίσω και να συνεργαστεί. Πώς θα μπορούσε το κόμμα που έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ να ταυτιστεί με το «ΟΧΙ» σε ένα δημοψήφισμα που επί της ουσίας θα αφορούσε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ;
Ο Παπανδρέου με την «κίνηση χαρακίρι» έσπασε δύο ταμπού: ένα στο εσωτερικό και ένα στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό έσπασε το ταμπού της «αδιαλλαξίας» το οποίο γαλούχησε τα πολιτικά μας ήθη επί δεκαετίες εμποδίζοντας τις πολιτικές δυνάμεις από το να συνεργαστούν, όπως συνέβαινε στη Δυτική Ευρώπη.
Στο εξωτερικό η κίνηση Παπανδρέου έθεσε το ζήτημα της παραμονής μας στο ευρώ προκαλώντας ένα κρίσιμο ζήτημα νομιμοποίησης της ευρωπαϊκής πολιτικής στο σύνολό της.
Το ζήτημα που ανακύπτει είναι απλό και διττό: από τη μια αν οι χώρες που δέχονται την επιτροπεία της τρόικας μπορούν να επικυρώσουν τη βοήθεια μέσω δημοψηφίσματος, τότε τι θα συμβεί αν μια χώρα το απορρίψει; Δε θα δεχθεί τη βοήθεια; Και ποιο είναι το plan B;
Από την άλλη ανακύπτει το μεγάλο ζήτημα που αποτελεί και τον τρόμο των Ευρωπαίων ηγετών και που κανείς δεν τολμά να το θέσει δημόσια στο δημόσιο διάλογο: αν η Ελλάδα αποφασίσει να βγει (ή εκδιωχθεί) από το ευρω, τότε εύλογα δημιουργείται ένα ζήτημα ηθικής τάξης. Γιατί οι Πορτογάλοι, οι Ιρλανδοί ή οι Ιταλοί να δεχθούν δυσβάσταχτα πακέτα σωτηρίας, γιατί οι πολιτικοί να υποχρεωθούν σε «πολιτική αυτοκτονία» προωθώντας πολιτικές λιτότητας αν το αποτέλεσμα είναι η χώρα τους να βγει εκτός ευρώ; Με λίγα λόγια, γιατί ο ασθενής να υποστεί μια σκληρή θεραπεία αν η κατάληξη είναι αναπόφευκτη;
Για άλλη μια φορά η Ελλάδα, άθελα της δείχνει το δρόμο.