Μία από τις πλέον ταλαιπωρημένες έννοιες στην σύγχρονη δημόσια ζωή της χώρας μας είναι αυτή του διαλόγου.
Συνήθως, συγχέεται με την μπουρδολογία, κυρίως όταν μιλούν μεταξύ τους άσχετοι με το θέμα το οποίο υποτίθεται ότι συζητούν. Στην παγίδα του διαλόγου πολύ συχνά πέφτουν και οι πολιτικοί.
Οι πρώτες λέξεις του νέου υπουργού Παιδείας κ. Φίλη, όταν ανέλαβε καθήκοντα, ήταν η προαναγγελία ενός «εθνικού διαλόγου» για την Παιδεία. Αυτό, ως πρώτο βήμα, είναι και κακό και καλό. Καλό, διότι δείχνει ότι ο νέος υπουργός αναγνωρίζει την ανάγκη παρέμβασης στα ζητήματα της ετοιμοθάνατης Παιδείας μας. Κακό, αν έχει στο μυαλό του να συνεχίσει την πολιτική που άρχισε, αλλά ευτυχώς δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει, ο προκάτοχός του κ. Μπαλτάς, που έχει ήδη εξασφαλίσει την υστεροφημία με το περίφημο γνωμικό του «Η αριστεία είναι ρετσινιά».
Θα δούμε, με τον καιρό, τι έχει στο μυαλό του ο κ. Φίλης, αν στην πήρα του έχει τα λούπινα του Μένιππου ή την γλαύκα της Αθηνάς. Όμως, υπάρχει ήδη μια υποψία. Ο κ. Φίλης μίλησε για εθνικό διάλογο. Αν χρησιμοποιούμε τις λέξεις σύμφωνα με την έννοιά τους, «εθνικός» σημαίνει ότι οποιοσδήποτε Έλληνας μπορεί να λάβει μέρος στον διάλογο. Όπως, π.χ. ένας φοιτητής που δεν μπόρεσε να περάσει ούτε ένα μάθημα, ένας καθηγητής που δεν έχει δει ποτέ γραμμένο το όνομα του σε ξένη γλώσσα, οι συνδικαλιστές της ΔΕΗ, οι ελαιοπαραγωγοί της Μεσσηνίας, οι λεμβούχοι της Λέσβου, οι γραφειοκράτες του Δημοσίου κτλ. Φοβούμαι ότι ένας διάλογος για την Παιδεία μεταξύ αυτών σύντομα θα εξελιχθεί σε κομματικό ζήτημα και ότι προσφέρει μάλλον κακό θα είναι.
Φανταστείτε, τώρα, ότι στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» υπάρχει ασθενής σε σοβαρή κατάσταση που χρειάζεται άμεση φροντίδα. Ο πρόεδρος του νοσοκομείου καλεί σε παννοσοκομειακό διάλογο τους κλητήρες, τους αποθηκάριους, τους λογιστές , τους υδραυλικούς τους γιατρούς, τους/τις νοσοκόμους/ες κτλ. Όλοι αυτοί θα αποφασίσουν, μετά από εξαντλητικό διάλογο, πως θα αντιμετωπισθεί η περίπτωση του ασθενούς. Νομίζω ότι είναι αντιληπτό ότι ο ασθενής θα φύγει ζωντανός από το νοσοκομείο μόνον αν έχει τον Δία προστάτη.
Κάπως έτσι θα είναι και η τύχη της Παιδείας αν ο εθνικός διάλογος σημαίνει αυτό που φοβούμαι ότι σημαίνει. Έχω ένα ανεξήγητο συναίσθημα ότι ο κ. Φίλης μπορεί να βρεθεί υπό ισχυρή πίεση να ακολουθήσει τον δρόμο που χάραξε ο κ. Μπαλτάς. Εν τούτοις, δεν είναι κακό να διατυπώσει κανείς δυό προτάσεις έστω κι αν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλήξουν όλες στο ίδιο μέρος όπως όλες οι προηγούμενες προτάσεις που έγιναν από ανθρώπους που ανησυχούσαν για το μέλλον της Παιδείας, δηλαδή στα σκουπίδια του υπουργείου.
Μία πρόταση προς τον κ. Φίλη είναι να αφήσει τα ΑΕΙ ήσυχα για λίγο καιρό μέχρις ότου γίνουν φανερά τα καλά και τα κακά του ισχύοντος συστήματος. Μετά μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες. Εν τω μεταξύ ας τολμήσει να σχεδιάσει ένα σύστημα υποτροφιών και διδάκτρων, δηλαδή διδάκτρων για τους οικονομικά ισχυρότερους και υποτροφιών για τους οικονομικά ασθενέστερους. Η λέξη «δίδακτρα» μπορεί να προκαλεί αλλεργία στον κ. Φίλη, αλλά εξίσου αλλεργική πρέπει να είναι η περίπτωση του γιού του βιομηχάνου που παίρνει δωρεάν συγγράμματα και του φτωχού φοιτητή που εγκαταλείπει τις σπουδές για λόγους οικονομικούς. Ίσως δεν μπορώ να πείσω τον κ. Φίλη και τους ομοιδεάτες του για την μεγάλη ανάγκη εισαγωγής διδάκτρων και υποτροφιών, μπορώ όμως να τον διαβεβαιώσω, επί τη βάσει της διεθνούς εμπειρίας, ότι τα αποτελέσματα μιας τέτοιας καινοτομίας θα είναι εκπληκτικά προς το καλό.
Μία δεύτερη πρόταση προς τον κ. υπουργό είναι να ασχοληθεί με την Δημοτική Εκπαίδευση. Το Δημοτικό σχολείο είναι η βάση της Παιδείας. Εκεί θα μάθει το παιδί να αγαπάει το σχολείο και την γνώση. Δεν ξέρω πολλά για το Δημοτικό σχολείο, αλλά ξέρω ότι εκεί είναι η βάση. Τα άλλα στάδια του εκπαιδευτικού μας συστήματος μπορούν να περιμένουν την σειρά τους.
……………………………………………………………………………………
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.